سر تیتر خبرهامجلهنخستین خبرهایادداشت ها

جوزجان؛ جولانگاهی در مسیر ظهور و تحرک گروه های ستیزه جو (۱۲)

۱۱ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۱ – ۱/ ۵/ ۲۰۲۲

ولایت جوزجان در شمال افغانستان واقع شده و از شرق با ولایت بلخ، از جنوب با سرپل، از غرب با فاریاب و از شمال با ترکمنستان هم مرز است. این ولایت به واحدهای اداری زیر تقسیم می شود: آقچه، درزاب، فیض آباد، خم آب، خانقاه، خواجه دوکوه، مردیان، منگجک، قرقین، قوش تپه و شبرغان که شبرغان مرکز ولایت جوزجان است. طبق گزارش وزارت معادن و پترولیوم افغانستان، جوزجان یکی از ولایات نفت خیز و تاریخی شمال افغانستان و همچنین دارای معادن و ظواهر معدنی متعددی بوده که از آن جمله سنگ چونه در زر تپه، گچ در شبرغان و نمک در آقچه است.

 بر اساس تخمین های مرتبط با سال های ۲۰۲۰-۲۰۲۱ از سوی اداره ملی احصائیه و معلومات افغانستان (NSIA)، جوزجان ۶۰۲۰۸۲ نفر جمعیت دارد که ۱۹۲۷۲۴ نفر از آن ها در مرکز این ولایت، یعنی در شبرغان زندگی می کنند. اقوام اصلی این ولایت نیز غالبا ازبک و ترکمن هستند. اما از دیگر گروه های حاضر در جوزجان می توان به پشتون ها و به اصطلاح عرب ها، و همچنین برخی از کوچ نشینان تاجیک و کوچی اشاره کرد که تعدادشان بسته به فصل متفاوت است.

جاده ای کمربندی مرکز ولایت جوزجان را به مرکز عمده جمعیتی مزار شریف در بلخ و همچنین فاریاب در غرب متصل می کند. جاده اصلی دیگری نیز سرپل در همسایگی این ولایت را به جاده کمربندی در شبرغان وصل می کند. جوزجان یکی از چهار ولایت افغانستان بوده که نیروهای دفاعی-امنیتی سابق افغانستان در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۹ منابع قابل توجهی را برای بهبود امنیت در امتداد جاده های اصلی آن اختصاص دادند. بر اساس گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (UNOCHA)، جادۀ بین مزار شریف و مرکز ولایت شبرغان در ژانویه ۲۰۲۰ مورد مناقشه و درگیری بود. چنانچه عناصر ضد دولتی (AGEs) در آنجا کنترل و تسلط داشته و از خودروهای تجاری و لجستیکی نیز مالیات می گرفتند.

از سوی دیگر بر اساس مطالعات پیرامون بررسی و ارزیابی وضعیت تریاک در سال ۲۰۱۸ از سوی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) چنین اشاره شده است که جوزجان وضعیت عاری از خشخاش خود را در سال ۲۰۱۶ از دست داد. چنانچه در حالی که کشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ -با افزایشی هشت برابری در مقایسه با سال ۲۰۱۶- به اوج خود رسید، اما وسعت منطقۀ زیر کشت خشخاش در این ولایت در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷، حدود ۹۰ درصد کاهش یافت. بدین ترتیب در سال ۲۰۱۸ جوزجان در میان ده ولایت اصلی کشت خشخاش افغانستان قرار نداشت. (EASO, 2020: 155)

وجه تسمیه ولایت جوزجان

شهر شبرغان در قدیم نیز یکی از شهرهای بزرگ جوزجان به شمار می رفت. جغرافیا نویسان عرب و خراسان واژه شبرغان را به گونه های شبورقان، اشپورقان و شبرقان ثبت کرده اند. در کتاب های جامع التواریخ و خراسان بزرگ به نام شبرغان یاد شده و نیز به گونه شپورقان و شفورقان هم آمده است و بنابر روایتی قدیمی ترین نام آن شاپورگان می باشد. اما به طور کلی باید گفت در ابتدای تشکیل حکومت افغانیه تا حدود سال ۱۲۸۰ این ولایت علاقه داری، بعدا به حاکم نشینی تبدیل و مروبط ولایت ترکستان(مزار شریف) گردید. پس از مدتی به حکومتی درجه اول و در سال ۱۳۱۲ به حکومت کلان یعنی حکمرانی ارتقا یافت. به همین گونه در سال ۱۳۳۷ به حکومت اعلی ارتقا داده شده تا اینکه در سال ۱۳۴۲ در تشکیل واحدهای اداری ولایتی، ولایت جوزجان تشکیل و مرکز آن شهر باستانی شبرغان قرار داده شد. (پروفایل ولایتی جوزجان، ۱۳۹۸: ۸-۱۰)

جوزجان؛ ولایتی غنی اما محروم از منافعِ حاصل از سرمایه های طبیعی

 در سال ها و شرایط معمول جوی محصولات کشاورزی این ولایت جوزجان شامل گندم، جو، ذرت، خربزه، انگور، پنبه، شکر، کنجد، تنباکو و زیتون می شود. دامپروری نیز یکی از منابع اصلی درآمد است به ویژه محصولات لبنی، گوشت و پشم به مقدار زیاد تولید می شود. پوست های دباغی شده، پوست قره قل، پشم و گلیم، قالین و صنایع سوزن دوزی از محصولات عمده مردم این ولایت به شمار می رود. در نتیجه تولید فرش و قالیچه توسط خانوارها نیز به تناسب افزایش می یابد.

 اما به گفته مقامات دولتی، کمبود آب از مشکلات عمده جوزجان بوده و در جریان خشکسالی سال ۲۰۰۸، آب آشامیدنی از بلخ و سرپل تأمین شد. زمین های این ولایت حاصلخیز بوده اما آبیاری کافی وجود ندارد. همچنین این ولایت به علت داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز، سرمایه گذاری های زیادی را به خود از سوی شرکت های خارجی جذب کرده است. ذخایر گاز طبیعی قابل توجهی در جوزجان وجود دارد. (Larsson, 2008: 28-30 )

در واقع، ذخایر غنی گاز و سایر منابع طبیعی با تنوع گسترده آن در ولایت جوزجان، می تواند عامل رقابت پذیری اقتصاد افغانستان در منطقه محسوب شود. به طور مثال در بحث اهمیت معادن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور، ارزش معدن و تولیدات صنایع معدنی مرتبط با گاز، برق و سیمان در جوزجان می تواند نقش موثری در عواید سرانه کشور بازی کند.

 در همین راستا باید گفت، سرمایه گذاری در حوزه گازی و در بخش معدن جوزجان خالی از منفعت نیست و منافع قابل توجهی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد که می بایست به ظرفیت های خاموش و موقعیت های ناب سرمایه گذاری در جوزجان توجه بیشتری شود. با این وجود باید گفت افغانستان شبیه یک معما است. یک کشوری که از نظر تولید ناخالص داخلی به شدت فقیر است ولی بر روی یک ثروت گسترده طبیعی مانند منابع طبیعی در ولایت جوزجان نشسته است؛ دریغ که بیشتر از نیمی از جمعیت آن گرسنه به خواب می روند. اما موضوع مشکل ساز در مورد منابع زیرزمینی این است که وقت زیادی را در بر می گیرد تا به بهره برداری برسد تا اینکه به کالای اقتصادی تبدیل گردد. (پروفایل ولایتی جوزجان، ۱۳۹۸: ۴۳-۴۲)

اما پیش از آغاز روندِ شکل گیری جریان های رقابتی و درگیری ذیل تحولاتِ سیاسیِ این ولایت می توان به موسسات غیردولتی و احزاب دخیل در این ولایت نیز نگاهی داشت. در ولایت جوزجان تعداد ۲۹ موسسه غیردولتی (تا پیش از فروپاشی دولت سابق) فعالیت می کردند که از جمله ۱۸ داخلی و ۱۱ آن خارجی بودند. باید گفت که تعداد زیادی از موسسات غیردولتی مستقر در شهر مزارشریف نیز مردم جوزجان را در بخش های مختلف تحت پوشش کمک های خیریه قرار می دادند. همچنین این نهادها در بخش هایی مانند حکومتداری و حاکمیت قانون، زیربنا و منابع طبیعی، صحت، معارف و اطلاعات و فرهنگ، زراعت و انکشاف دهات، مصونیت اجتماعی و اقتصاد و بخش خصوصی فعالیت داشتند. نهایتا دررابطه با احزاب سیاسی ولایت جوزجان به طور خلاصه می توان به احزاب زیر اشاره کرد که طی سالها و به ویژه دو دهه دموکراسی فعالیت داشتند: (پروفایل ولایتی جوزجان، ۱۳۹۸: ۸۷)

احزاب جوزجان

پیشینه حضور و نقش بازیگران سیتزه جو در جوزجان؛ مثلثی مخرب در ثبات و امنیت

 اما از شرایط جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی این ولایت که بگذریم، می توان گفت جوزجان تاریخ پرفراز و نشیبی از حضور جریانات سیاسی متخاصم را پشت سر گذاشته است. علیرغم آنکه این ولایت پایگاه عبدالرشید دوستم رهبر سابق قدرتمند شبه نظامیان ازبک و حضور “جنگجویان شبه نظامی سابق” او در افغانستان بود؛ اما بر اساس گزارش ها، پس از آنکه نیروهای ناتو کنترل ولایت را به نیروهای امنیتی افغانستان در سال ۲۰۱۲ واگذار کردند، فعالیت شورشیان در جوزجان افزایش یافت.

 پژوهشی در سال ۲۰۱۷ و در رابطه با حضور دولت اسلامی (داعش) در افغانستان نشان می داد که «تعداد زیادی از نیروهای مسلح در […] جوزجان […]، وجود دارد که در میان آنها تعداد نیروهای نامنظم (شبه نظامیان اربکی، واحدهای شبه نظامی خصوصی فرماندهان) و نیروهای ضد دولتی (عمدتا گروه های مختلف محلی طالبان) به وضوح از واحدهای نیروهای امنیتی افغان (چون اردوی ملی افغانستان، پلیس محلی افغان، پلیس سر حدیِ افغان) و قیام ملی بیشتر بودند.» اما همان گونه که در ادامه نیز مطرح خواهد شد، سه گروهِ شورشی طالبان، جنبش اسلامی ازبکستان و داعش با فرصت طلبی در این ولایت نفوذ و برای حفظ و تثبیت قدرت فعالیت کردند.

راهبردِ نفوذ نرمِ طالبان در نیروگیری از میان غیر پشتون ها

 شبکه تحلیلگران افغانستان در سال ۲۰۱۷ گزارشی ارائه کرد مبنی بر اینکه طالبان پس از گشودن صفوف خود به روی مبارزان غیرپشتون، قویا در جوزجان موفقیت کسب و نهادهای اداری و نظامی ایجاد کردند. ظاهرا نیروگیری از ازبک ها در این ولایت برای آنها موفقیت آمیز بوده است. پس از آن، طالبان توانستند کنترل خود را در جوزجان و همچنین سایر ولایات شمالی افغانستان گسترش دهند. چنانچه ین گروه توانستند در داخل جوزجان، به سمت بخش های شمالی و شرقی این ولایت و همچنین مناطق استراتژیک اطراف مرکز این ولایت پیشروی کنند.

به گزارش شبکه تحلیلگران افغانستان، پیشرفت های طالبان در این ولایت، در حقیقت بخشی از استراتژی این گروه برای محلی سازی جنگ از طریق اعطای پست ها به غیرپشتون های محلی بود. در واقع، برای شورشیان سربازگیری از میان اجتماعات ترک تبار و گماشتن فرماندهان محلی از میان آن ها برای کمک به پیشبرد ماشین جنگی شورشیان یک اولویت بود. اما بین فرماندهان محلی طالبان و رهبری طالبان در سال ۲۰۱۴، و پس از تلاش رهبری این گروه برای افزایش مسئولیت پذیری فرماندهان محلی در عملیات ها، درگیری هایی پدید آمد. تلاش های طالبان برای جلوگیری از بی نظمی ها و همچنین برای کنترل بهتر بر منابع عایداتی باعث به وجود آمدن یک فضای بی اعتمادی میان فرماندهان منطقه ای شد.

همچنین ظهور جنبش اسلامی ازبکستان در قوش تپه متعاقبا به تشکیل یک گروه “دولت اسلامی” در این ولسوالی دامن زد. به گزارش رادیو اروپای آزاد، جنبش اسلامی ازبکستان که به نظر می رسید در اوایل سال ۲۰۱۵ از ولایت همجوار فاریاب به جوزجان رخنه کرد و متحد سابق طالبان بود؛ پس از افشای مرگ ملا عمر رهبر طالبان در سال ۲۰۱۵، بیعت و سرسپردگیِ خود را به سمت داعش تغییر داد. بر اساس گزارش ها، حضور جنبش اسلامی ازبکستان در جوزجان، فرصتی برای قاری حکمت ولسوال نام نهاد طالبان و پیروانش فراهم کرد تا با داعش بیعت کنند. (تحریک اسلامی ازبکستان سازمانی که متحد سابق طالبان بود اما در سال ۱۳۹۴به سمت داعش تغییر بیعت داد.)

 پس از آن، قاری حکمت موفق شد واحد سابق طالبان خود را به یک گروه مستقل وابسته به داعش تبدیل کند. اما طبق تبیینِ شبکه تحلیلگران افغانستان، هیچ مدرک موثقی دال بر ارتباط بین گروه داعش به رهبری حکمت و دولت اسلامی ولایت خراسانِ ننگرهار که گفته می شود توسط “داعش مرکزی” در سوریه و عراق به عنوان شاخه داعش به رسمیت شناخته شده است، یافت نشده و پژوهشی دررابطه با حضور داعش در افغانستان که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد نیز این یافته را تایید کرده است.

گروه خودخواندۀ داعش به واسط مبارزه با طالبان توانست کنترل ولسوالی های قوش تپه و درزاب را به مدت سه سال در دست بگیرد -اگرچه به دلیل حضور گسترده طالبان در این ولایت، قادر به گسترش قلمرو خود نبودند. به گزارش شبکه تحلیلگران افغانستان، به طور کلی حضور داعش چالشی را متوجه استراتژی طالبان برای سربازی گیری از میان غیرپشتون ها می کرد. چراکه طالبان خطرِ از دست دادن پیروان شان به گروه جدید، به خصوص به کسانی که از یک پایگاه قوی محلی برخوردار بودند را نشان می داد.

 اما در نهایت حضور گسترده طالبان در بیشتر ولسوالی های جوزجان و همچنین در کل در شمال افغانستان از پیوستن آشکار هواداران بالقوه داعش به صفوف دولت اسلامی ولایت خراسان جلوگیری کرد. در آگوست ۲۰۱۸، طالبان پایگاه ‌های این گروه را تصرف کرد و باعث شد گروهی از واحد پیشین حکمت از ترس انتقام ‌جویی طالبان تسلیم نیروهای دولتی شوند، در حالی که دیگران (که گفته می ‌شد عمدتا جنگجویان آسیای مرکزی بودند) تسلیم طالبان شدند.

همچنین گزارش ‌هایی از حمله ای در ولسوالی قوش تپه در ژوئن ۲۰۱۹ منتشر گردید که مدعی شد مهاجمان اعضای سابق گروه‌ های وابسته به دولت اسلامی ولایت خراسان بودند، که در سال ۲۰۱۸ تسلیم دولت شدند. اما هیچ رویداد امنیتی منتسب به دولت اسلامی ولایت خراسان توسط پروژه داده ‌های مکانی و رویدادهای مرتبط با درگیری ‌های مسلحانه (ACLED) در ولایت جوزجان بین ۱ مارس ۲۰۱۹ تا ۲۰ ژوئن ۲۰۲۰ ثبت نشده است.

به هر حال در ماه اوت ۲۰۱۹ مقامات پلیس ولایتی اعلام کردند که ۱۵۰۰ جنگجو که ۱۲۳ گروه را تشکیل می دادند، در نبرد علیه نیروهای دولتی تحت رهبری طالبان در ولایت جوزجان شرکت داشتند. ولسوالی درزاب در ماه مارس ۲۰۱۹ تحت کنترل طالبان قرار داشت. همچنین گزارش هایی از تصرف ولسوالی قوش تپه توسط طالبان در ژوئیه ۲۰۱۹ و مجددا در جریان انتخابات ریاست جمهوری در پایان سپتامبر ۲۰۱۹ منتشر شد.

پلیس این ولایت با درخواست توجه بیشتر حکومت مرکزی به امنیت جوزجان در اگوست ۲۰۱۹ اعلام کرد که در کنار قوش تپه، ولسوالی خم آب نیز به دست طالبان افتاده است در حالی که ولسوالی های منگجک، قرقین، مرادیان و درزاب در معرض تهدید قرار دارند. اگرچه مقامات ادعا داشتد که نیروهای دولتی ولسوالی خم آب را در آوریل ۲۰۲۰ بازپس گرفته اند، اما پروژۀ  لاگ وار ژورنال (LWJ) در مطالعۀ خود که در ۱۱ ژوئن ۲۰۲۰ مورد ارزیابی قرار گرفت، همچنان این ولسوالی را “تحت کنترل طالبان” معرفی کرد.

 همچنین ارزیابی این پروژه از ۲ ژوئیه ۲۰۲۰، ذیلِ نقشه ای به روز شده و بر اساس اطلاعات منبع آزاد ولسوالی ‌های درزاب و قوش تپه را تحت کنترل طالبان، ولسوالی‌ های مردیان، منگجک و شیبرغان را تحت کنترل دولت و سایر ولسوالی‌ ها در ولایت جوزجان را «مورد مناقشه» معرفی کردند. ولایت جوزجان از نظر حضور نیروهای امنیتی دولتی تحت مسئولیت قول اردوی ۲۰۹ شاهین اردوی ملی بود. این ولایت در حوزه مسئولیت فرماندهی آموزش مشاوره و کمک – شمال (TAAC) -یک تشکیلات نظامی چند ملیتی و بخشی از مأموریت حمایت قاطع ناتو در افغانستان- قرار داشت. فرماندهی آموزش مشاوره و کمک – شمال، توسط نیروهای آلمانی رهبری می شد و مقر آن در مزار شریف، ولایت بلخ بود. (EASO, 2020: 155-158)

تلفات نظامی و غیر نظامی در جریان درگیری های داخلی

اما دررابطه با تلفات ناشی از ناامنی های وقت در این ولایت می توان گفت پروژه داده ‌های مکانی و رویدادهای مرتبط با درگیری ‌های مسلحانه، داده‌ های ۲۴۴ حادثه خشونت ‌آمیز را در بازۀ زمانیِ ۱ مارس ۲۰۱۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰ جمع ‌آوری کرد (میانگین ۳٫۵ حادثه در هفته)، که از این تعداد ۱۸۰ مورد به‌ عنوان «جنگ/نزاع»، ۵۸ مورد به‌عنوان «انفجار/خشونت از راه دور» شش به عنوان «خشونت علیه غیرنظامیان» دسته بندی شدند. بیشتر حوادث خشونت‌ آمیز در این ولایت درگیری ‌های مسلحانه بوده که اکثرا نیز حملات طالبان به نیروهای امنیتی افغانستان یا حمله به تأسیسات آنها مانند ایست ‌های بازرسی، مقر فرماندهی و پایگاه‌ های نظامی بوده است. طالبان به برخی از مراکز ولسوالی ها حمله کردند و برخی از این حملات به درگیری های یک ساعته منجر شد.

 عناصر ضد دولتی همچنین از بمب های کنار جاده ای یا بمب های دست ساز برای هدف قرار دادن نیروهای امنیتی استفاده کردند. گاهی این حوادث منجر به تلفات غیرنظامیان نیز می شد. خشونت های انتخاباتی و افزایش ناامنی جاده ها نیز گزارش شده است. یوناما ۱۲۳ تلفات غیرنظامی (۲۹ کشته و ۹۴ زخمی) را در سال ۲۰۱۹ ثبت کرده است که نشان دهنده ۲۰ قربانی غیرنظامی به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ شهروند بوده است. این کاهش ۳۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۸ بود.

 ماموریت پشتیبانی قاطع، ماموریتی به رهبری ناتو؛ جوزجان را در رده ولایاتی قرار داد که در آن تعداد تلفات غیرنظامیان در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ بین ۲۶ تا ۵۰ نفر و برای سه ماهه دوم بین ۰ تا ۲۵ بوده است. در دوره اول مارس ۲۰۱۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰، ۴۱۸۶ نفر از ولایت جوزجان بیجا شدند که بیش از ۶۷ درصد آنها در داخل خود این ولایت بیجا گشتند. این درحالیست که در همین دوره جوزجان میزبان گروه بزرگی از بیجاشدگان داخلی ولایت فاریاب بود. (EUAA, 2020)

تیم های بازسازی ولایتی دخیل در ولایتِ جوزجان

 در ادامه می توان اشاره داشت که ترک ها تیم های بازسازی ولایتی وردک و جوزجان (PRT) را اداره می کردند. شاید مهم ‌تر از کمک ‌های نظامی ترکیه، مشارکت‌ های اجتماعی و فرهنگی این کشور بود. ترکیه پس از موفقیت خود در ولایت وردک، تیم بازسازی ولایتی جوزجان را در شبرغان و در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۰ تأسیس کرد. تیم بازسازی ولایتی جوزجان در ولایات جوزجان و سرپل تحت فرماندهی منطقه ای شمال فعالیت می کند. (Kaya, 2013: 25) “تیم بازسازی ولایتیِ جوزجانِ” ترکیه مسئولیت توسعه و ظرفیت سازی از جمله آموزش نیروهای امنیتی افغانستان را در ولایات جوزجان و سرپل بر عهده داشت. این تیم بازسازی ولایتی بر اساس مدل موفق تیمِ بازسازیِ ولایتی به رهبری غیرنظامیان و شامل ترتیبات نیروهای نظامی و پلیس می شد که از سال ۲۰۰۶ توسط ترکیه در استان وردک اجرا شده بود.

جمع بندی

در نهایت می توان گفت جوزجان، این ولایت شمالی با اهمیت تاریخی و جغرافیایی، از سال ۲۰۱۲ و با پشت سر گذاشتنِ پیچ و تاب های متعدد سیاسی-امنیتی ناشی از نفوذ عناصر ضد دولتی، گروه های شورشی و نیروهای شبه نظامی مخل امنیت، منزلگاهی برای قدرت نمایی جنگ طلبان گردیده بود. بستری مستعد که با راهبردِ سربازگیری طالبان از فرماندهان محلی، فرصت طلبی برای حفظ قدرت و ایجاد اقتداری موازی با دولتِ وقت، به تشدید تحرکات سیاسی، تنش ها، درگیری و رقابتی چند جانبه میان گروه های ستیزه جو دامن زد و در نهایت این ولایتِ غنی و به لحاظِ منابع سرزمین ثروتمند را به منطقه ای ناامن و محروم از امنیت و رفاه تبدیل ساخت. شاید بدون درکِ اهمیتِ مسائلی چون لزوم شناخت صحیح و سرمایه گذاری برای بهره برداری از منابع طبیعی و تبدیل آنها به جریانی منفعت گرا از کسب عواید موثر و توسعه محور، ولایت هایی حیاتی چون جوزجان، علی رغمِ بستری مساعد از تامین و تضمینِ توسعه اقتصادی و سیاسی، تنها به پایگاهی برای گروه های و جریانات سیاسیِ برهم زنندۀ امنیت و ثبات تبدیل شوند.

منابع

وزارت اقتصاد افغانستان، (۱۳۹۸)، «پروفایل ولایت جوزجان»، ریاست اقتصاد ولایت جوزجان

– EASO, (2020), “Afghanistan Security situation”, Country of Origin Information Report, European Asylum Support Office, http://europa.eu

– EUAA, (2020), “Jawzjan”, https://euaa.europa.eu/country-guidance-afghanistan-2020/jawzjan

– Kaya, Karen, (2013), “Turkey’s Role in Afghanistan and Afghan Stabilization”, MILITARY REVIEW, https://indianstrategicknowledgeonline.com/web/Turkeys-role.pdf

– Larsson, Katarina, (2008), “A Provincial Survey of Balkh, Jowzjan, Samangan and Saripul”, the World Bank in the PRT Area

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا