مولوی مجیب الرحمن انصاری؛ قربانی ایدئولوژی افراطی

یکشنبه ۱۳ شهریور (سنبله)۱۴۰۱- ۴/ ۹/ ۲۰۲۲

روز جمعه دوم سپتامبر در بیرون مسجدی در شهر هرات انفجاری رخ داد که عبدالنافی تاکور، سخنگوی وزارت کشور اعلام کرد بر اثر آن ۱۸ نفر کشته و ۲۳ نفر زخمی شدند. در میان کشته شدگان یک روحانی بلندپایه طرفدار طالبان هم دیده شده است. محمود رسولی، سخنگوی پلیس هرات گفت که مجیب رحمان انصاری – روحانی طرفدار طالبان – همراه با تعدادی از محافظان و غیرنظامیانش در میان کشته شدگان بودند که برای نماز جمعه به مسجد نزدیک می شدند.

مجیب رحمان انصاری در یک گردهمایی بزرگ متشکل از هزاران نفر از علما و بزرگان که توسط این گروه در اواخر ژوئن سازماندهی شده بود، به شدت در دفاع از طالبان صحبت کرده و هر کسی را که در برابر حکومت آنها ایستادگی می کرد محکوم کرد. او گفت: «این پرچم (طالبان) به راحتی برافراشته نشده است و به راحتی پایین نخواهد آمد» (Yawar, 2022).

این انفجار در مسجد گازرگاه در شهر غربی هرات در هنگام نماز ظهر جمعه رخ داد. انصاری ممکن است قربانی ایدئولوژی افراطی خود شده باشد. وی پس از کشته شدن رحیم الله حقانی در یک حمله انتحاری در مدرسه اش در کابل، دومین عالم طرفدار طالبان است که در کمتر از یک ماه طی یک انفجار کشته شد. حقانی به خاطر سخنرانی های خشم آلود علیه گروه مسلح داعش شهرت داشت که همین گروه بعداً مسئولیت کشته شدن او را بر عهده گرفت.

از نگاه تحلیلگران

لطف الله لطف، روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی افغانستان، گفت این اولین بار نیست که یک عالم دینی هدف حمله قرار می گیرد. لطف به الجزیره گفت: «در چند سال گذشته، هر عالم دینی که در سراسر افغانستان از حمایت برخوردار بوده است… یا از دولت حمایت کرده است… هدف احتمالی چنین حملاتی است (Aljazeera, 2022).

طالبان می گویند از زمان به قدرت رسیدن شان تاکنون امنیت را در کشور بهبود بخشیده اند، اما چندین انفجار در ماه های اخیر رخ داده است که برخی از آنها مساجد شلوغ را در هنگام نماز هدف قرار داده اند. سازمان ملل درباره افزایش تعداد حملات ابراز نگرانی کرده که مسئولیت برخی انفجارها را یکی از شاخه های محلی دولت اسلامی بر عهده گرفته است.

در هفدهم آگوست بر اثر انفجار در مسجدی مملو از نمازگزاران در کابل، دست کم ۲۱ نفر کشته و ده ها تن دیگر زخمی شدند. داعش عمدتاً جوامع اقلیت مانند شیعیان، صوفی ها و سیک ها را هدف قرار می دهد.  داعش یک گروه اسلام‌گرای سنی مانند طالبان است، اما این دو رقیب سرسخت هستند و بر اساس دلایل ایدئولوژیک بسیار متفاوت عمل می کنند. مقامات دولتی ادعا می کنند که داعش شکست خورده است، اما کارشناسان می گویند که این گروه چالش اصلی امنیتی برای حاکمان اسلامگرای افغانستان هستند (Ali, 2022).

نگاهی به اقدامات مجیب الرحمن انصاری

انصاری سال ها خاری در چشم دولت غربگرای افغانستان بود. او در خطبه های خود در مسجد گازرگاه از هواداران پرشمار خود خواست تا علیه این حکومت ها تظاهرات و علیه حقوق زنان تبلیغ کنند. خبرگزاری فرانسه گزارش داد که او در ماه ژوئیه از دولت خواست تا کسانی که “کوچکترین اقدام علیه حکومت اسلامی ما” را مرتکب می شوند، سر بریده شوند. نگاه رادیکال او به اسلام و مخالفت با هر نوع حکومتی غیر از حکومت کنونی، مجازات مخالفان با «سر بریدن»، او را به شخصیتی تندرو در تبلیغ ایدئولوژی طالبان تبدیل کرد.

 این نزدیکی توسط ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد دولت طالبان، پس از حضور در شبکه های اجتماعی برای محکوم کردن این حمله و ابراز تاسف از آنچه که شهادت انصاری را حمله ناجوانمردانه دشمنان دین نامید ، بیشتر نمایان شد.

گروه تروریستی داعش و طالبان در افغانستان درگیر جنگ قدرت شده اند. در حالی که طالبان اهدافی محدود به افغانستان دارد، داعش چشم اندازی از دولت اسلامی جهانی ترسیم می کند که خلافت نامیده می شود. بنابراین این دو گروه با یکدیگر کنار نمی آیند. برخلاف القاعده، که طالبان با آن نزدیک بوده است، که اخیراً با حضور الظواهری، رئیس سابق آن در کابل این همراهی نشان داده شد، طالبان اغلب با داعش جنگیده اند.

طالبان به مکتب حنفی که شاخه ای از مذهب سنی است باور دارند اما شاخه خراسان داعش که در افغانستان فعالیت دارد، از ایدئولوژی جهادی- سلفی پیروی نموده و شاخه حنفی را ناقص می شمارد. این دو گروه در مورد نقش ملی‌گرایی نیز با هم اختلاف دارند؛ این حمله در همان هفته ای صورت می گیرد که در آن طالبان اولین سالگرد خروج نیروهای آمریکایی پس از سقوط کابل را جشن گرفتند. .(outlookindia, 2022)

انصاری در سال ۱۳۶۲ در هرات به دنیا آمد و تحصیلات خود را در آنجا گذراند. او تحصیلات معارف اسلامی را در دارالعلوم هرات آموخت و پس از آن به امامت مسجد گازرگاه هرات رسید. او همچنین، رئیس یک رادیو به نام «انصار» در ولایت هرات بود. وی که سال ها از منتقدین دولت بوده و اظهارنظرهای جنجالی داشت اما به نظر می رسد دولت افغانستان نتوانست به طور جدی او را کنترل کند. در سال های اخیر انتقاد او از دولت افزایش یافته بود. پس از سقوط نظام جمهوریت او به چهره ای نزدیک به طالبان شناخته شده بود.

در سال ۱۳۹۱ او به همراه حامیانش مانع از برگزاری یک کنسرت موسیقی در شهر هرات شد که این امر او را به چهره ای معروف و شناخته شده تبدیل کرد. او در واقع، قوانین سختگیرانه را وضع و از حضور زنان در کنفرانس های خبری خود جلوگیری می کرد. وی حتی در جریان همه گیری بیماری کووید ۱۹ این بیماری را مجازاتی از سوی خداوند برای غیرمسلمانان عنوان کرد.

این روحانی ۳۶ ساله و تندور در هرات شهری در غرب افغانستان که از نظر هنر و فرهنگ شهرت دارد، پادشاهی خود را ساخته بود. بر اساس گزارش نیویورک تایمز و به گفته ساکنان این شهر، نیروهای انصاری کنترل شهر را  از دست پلیس که به ندرت در اجرای شدید قوانین سختگیرانه شریعت دخالت می کردند، گرفته بودند. در همین راستا، یکی از نیروهای این روحانی به نیویورک تایمز گفته بود که او و همکارانش مردان و زنانی که با هم در محله گازرگاه دیده می شوند را از هم جدا می کنند و سوال هایی از آنها می پرسند تا ببینند که جواب هایی یکسان دارند یا خیر که در غیراینصورت مجازات می شوند.

در این میان به گفته یکی از محققان برجسته اسلامی به نام طارق نبی، مولوی انصاری یک دولت موازی نگران کننده ای را براساس تفسیرهای وهابی فوق العاده محافظه کارانه از اسلام که در دوران تحصیل خود در عربستان سعودی آموخته بود، ایجاد کرده است. به گفته این پژوهشگر اقدامات او آزادی های فردی را به خطر انداخته بود. این در حالی است که به نظر می رسید او حامیان خاص خود را نیز در میان مردم دارد. در نهایت، انصاری که از نفوذ زیادی در هرات برخودار و آزادانه فعالیت می کرد پس از سقوط نظام جمهوریت به حامیان اصلی طالبان تبدیل شد اما به نظر می رسد این حمایت برای او گران تمام شد.

با این حال اکنون افغانستان شاهد دور تازه ای از ترورهای هدفمند است که مسئولیت بیشتر این حملات را داعش برعهده گرفته است. درواقع، داعش حملات بر روحانیون نزدیک به طالبان را افزایش داده  و در شش ماه گذشته حدود نیمی از رهبران مذهبی و روحانیون برجسته کشته شده اند. به طوری که در ماه اوت شاهد کشته شدن چند تن از روحانیون برجسته بودیم.

 در تاریخ ۲۹ اوت بر اثر انفجار مین کنار جاده ای در ولایت کنر افغانستان یک رهبر طالبان کشته و شش تن دیگر زخمی شدند. همچنین بر اساس گزارش رسانه ها در این ماه در نتیجه انفجاری در مسجدی در کابل ۲۰ نفر کشته و ۴۰ تن دیگر زخمی شدند که در میان کشته شدگان یک روحانی به نام امیر محمد کابلی نیز بود. همچنین، رحیم الله حقانی از چهره های برجسته و نزدیک به طالبان نیز در اثر یک حمله و در مدسه خود در کابل کشته شد. از طرف دیگر، طالبان مدعی است که کنترل کامل افغانستان را برعهده دارند اما شاخه خراسان داعش در حال پیش روی و گسترش حملات خود علیه غیرنظامیان و گروه طالبان است. بنابراین، به نظر می رسد که داعش، در تلاش است تا با سازماندهی حملات و هدف قرار دادن چهره های نزدیک به طالبان از یک طرف خود را به عنوان یک رقیب جدی برای آنان نشان دهد و از سمت دیگر، توانایی خود را در عرصه رقابت های داخلی افغانستان به نمایش بگذارد.

منابع

Yawar, Mohammad Yunus (2022), “Pro-Taliban cleric among 18 dead in Afghanistan mosque blast”, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/blast-afghan-mosque-kills-cleric-civilians-police-2022-09-02/

Aljazeera (2022), “Mosque blast kills at least 18 in Afghanistan”, https://www.aljazeera.com/news/2022/9/2/explosion-at-afghanistan-mosque-kills-prominent-cleric-civilians

Ali, Sajjad (2022), “aliban cleric Mujib Rahman Ansari killed in Herat mosque blast”, https://khybernews.tv/taliban-cleric-mujib-rahman-ansari-killed-in-herat-mosque-blast/

Outlookindia (2022), “Afghanistan: Blast In Mosque In Herat Kills 18 Including Top Pro-Taliban Cleric”, https://www.outlookindia.com/international/blast-in-afghan-mosque-officials-report-dead-and-wounded-news-220619