سر تیتر خبرهامجلهنخستین خبرهایادداشت ها

لغمان در دو دهه اخیر: ولایتی در گردابی با سرنوشت مشابهی از اختلافات داخلی و پیشروی شبه نظامیان طالبان(۲۷)

۱۶شهریور(سنبله)۱۴۰۱-۲۰۲۲/۹/۷

لغمان در شرق افغانستان موقعیت دارد و به واحدهای اداری زیر تقسیم می شود: علینگار، علیشِنگ، مهترلام، قرغه ای، دولت شاه. براساس برآوردهای اداره ملی احصاییه و معلومات افغانستان برای سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ جمعیت این استان ۹۵۲٫۲۷۴نفر برآورده شده بود. این ولایت از اکثریت پشتون تشکیل شده است و بعداز آن از قبایل تاجیک و پشه یی نیز در این استان حضور دارند. لغمان هم برای دولت افغانستان و هم برای طالبان اهمیت استراتژیک زیادی در جریان دو دهه جنگ داشت. این شهر که بین ولایت کابل و ننگرهار قرار دارد، در شاهراه اصلی تجارت و سفر بین کابل و پیشاور، شاهراه کابل-ننگرهار که از بخش جنوبی این ولایت می گذرد، قرار دارد. این شاهراه دروازه کابل به ولایات شرقی کنر، ننگرهار و نورستان و گذرگاه مرزی تورخم با پاکستان است. نرخ فقر این استان تا سال ۲۰۲۱، ۶۲ درصد بوده که از میانگین ملی که ۴۷درصد است، بالاتر بوده است.

 باتلاق ناامنی در لغمان

دو دهه گذشته در افغانستان یک ویژگی مشترک را برای تمام ولایت های افغانستان داشت و آن هم ناامنی و جنگ بوده است. تداوم بیست سال جنگ و منازعه در این کشور تمام بخش های افغانستان را متاثر از خود کرده بود و کمتر منطقه ای در این کشور بود که از آتش منازعه در امان باشد. لغمان نیز به عنوان ولایتی که دروازه ورود به شرق افغانستان محسوب می شود دو دهه در آتش جنگ سوخت و ناامنی و نزاع بین طالبان و دولت از یک سو و اختلافات رهبران محلی از سوی دیگر تحولات این ولایت را تحت شعاع خود قرار داده است.

 به طوری که تا پیش از سقوط، معادلات جنگ در این ولایت به این گونه بود که در دسامبر ۲۰۱۹ نیروهای امنیتی ملی ۲۰ ستیزه جوی طالبان را به شمول والی سایه طالبان در لغمان، به نام زین العابدین را کشتند. در همین دوره چندین منبع رسانه ای به نقل از نورالله شیرزاد از خبرگزاری فرانسه به عکسی که حضور جنگجویان طالبان را در علینگر نشان می داد، اشاره کردند. همچنین، در ماه می ۲۰۲۰  روزنامه اطلاعات روز نشان داده بود که جنگجویان طالبان در این ولایت حضور گسترده ای دارند و فعالیت های خود را در ولسوالی های مهترلام و شماری دیگر از ولسوالی های لغمان به شمول علیشنگ انجام می دهند. همچنین گزارش ها در مورد نفوذ طالبان در ولسوالی هایی چون علینگر حاکی از آن بود که از طریق مساجد، قرآن و مکتب جنگجویان جدید را جذب می کردند. در همین راستا، در مورد نفوذ طالبان در این ولایت و کنترل دولت بر آن ولایت یک پژوهش آژانس خبری پژواک که از نوامبر ۲۰۲۰ تا فوریه ۲۰۲۱ صورت گرفته بود، نشان داد که ۴۲٫۵۰ درصد ولایت لغمان تحت کنترل دولت، ۵۴٫۱۷ درصد تحت کنترل طالبان و ۳٫۳۳ درصد توسط هیچ یک از طرفین کنترل نمی شود. بر اساس همین نظرسنجی ۲۰۹٫۷۳۲ نفر تحت کنترل دولت،۲۶۷٫۳۰۶ نفر تحت کنترل طالبان و ۱۶٫۴۵۰ نفر در مناطق تحت کنترل هیچ یک از طرفین زندگی می کردند. در همین رابطه، بر اساس اطلاعات مجله لانگ وار ژورنال در آوریل ۲۰۲۱ علینگر، علیشنگ و دولت شاهی مناطق تحت کنترل دولت یا مناطق نامشخص بودند. از ۲۶ ماه می ۲۰۲۱ دولت شاه، مهترلام و قرغه ای به عنوان مناطق «تحت مناقشه» عنوان شدند. پیش از این در ۲۰ مه ۲۰۲۱طلوع نیوز گزارش داده بود که نیروهای دفاع امنیت ملی پس از شش ماه محاصره از مرکز دولت شاه عقب نشینی کردند و این منطقه به دست طالبان افتاد که به گزارش نیویورک تایمز پس از مذاکرات میان نیروهای دفاع امنیت ملی و طالبان مرکز شهرستان/ولسوالی دولت شاه بدون مقاومت در ۱۹ ماه می ۲۰۲۱ تسلیم شد و روز بعد پنچ پاسگاه در شهرستان علیشنگ به طالبان تسلیم شدند. براساس گزارش خامه پرس در اکتبر ۲۰۱۸ لغمان به عنوان یکی از ولایت های «نسبتاً آرام» افغانستان شاهد افزایش فعالیت های شبه نظامیان طالبان و داعش شاخه خراسان در برخی از ولسوالی ها/شهرستان های دورافتاده این ولایت بود. به طوری که از فوریه ۲۰۱۹ دبیرکل سازمان ملل، لغمان را یکی از سنگرهای داعش شاخه خراسان در افغانستان توصیف کرد(EASO,2021: 256-257). اما اگر نگاهی دقیق به وضعیت امنیتی و سیاسی این ولایت داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که رابطه مستقیمی بین تحولات سیاسی و وضعیت امنیتی وجود داشته است که در ادامه خواهیم پرداخت.

لغمان: دروازه ورود به شرق افغانستان درگیر مناقشه طولانی طی بیست سال اخیر

همانطور که آمد اگر نگاهی دقیق تر و جزئی تر به جریان  جنگ در این ولایت داشته باشیم باید گفت که سقوط لغمان در دو مرحله انجام شد. مانند بیشتر مناطق افغانستان، بعداز آنکه نیروهای آمریکایی در  ۱ می، روند خروج خود را شروع کردند، جنگ در لغمان شدت گرفت.  به طوری که در ۱۹ ماه می دولت شاه اولین ولسوالی لغمان بود که تحت کنترل طالبان قرار گرفت. در همین ماه، طالبان در لغمان چندین پاسگاه امنیتی را در ولسوالی های علیشنگ و علینگار تصرف کردند و سپس مهترلام مورد تهدید قرار گرفت. بعداز آن در ۶ و ۹ جولای طالبان مناطق بادپخ و علیشنگ پیشروی و آن جا را به ترتیب تصرف کردند. این در حالی بود که دولت در آن زمان مدعی شده بود که مراکز ولسوالی ها نه به دست طالبان بلکه به جای امن تری منتقل شده اند.  در ادامه در ۱۲ جولای طالبان  علینگار را تصرف کردند. این اتفاقات در حالی رخ می داد که طالبان مراکز ولسوالی ها را از نه ماه قبل محاصره کرده بودند که این مقاومت نه ماهه به گفته منابع محلی زمانی که حمایت دولت نرسید، به شکست انجامید و پس از آن نیروهای امنیتی ملی، ارتش ملی افغانستان، پلیس ملی افغانستان و ریاست امنیت ملی تسلیم طالبان شدند. اما دولت در آن زمان ادعا کرده بود این یک «عقب نشینی تاکتیکی» است نه تسلیم. در ادامه این زنجیره سقوط، در ۲۷ جولای پس از سقوط دولت شاه، حدود ۱۱ پاسگاه دولتی بین علیشنگ و مهترلام تسلیم طالبان شدند. هرچند در این زمان نیروهای کمکی قابل توجهی به مرکز علیشنگ رفته بودند اما پس از تسلیم شدن این ۱۱ پاسگاه، این گروه کمکی نیز توسط طالبان محاصره شدند که پس از یک ماه مقاومت توانستند به مهترلام بروند. اما پس از مدتی مرکز استان ایمن شد که دولت به مجازات مقامات امنیتی پرداختند. در حالی که پس از این مرحله باری دیگر روند سقوط لغمان مجدد آغاز شد.

به طوری که در ۳۱ ماه می طالبان به ساکنان مهترلام هشدار داده بودند که خانه های خود را قبل از حمله برنامه ریزی شده دیگر توسط این گروه علیه مرکز استان، تخلیه کنند که بعداز این هشدار طالبان به شهر مهترلام حمله کردند اما آن را تصرف نکردند. در ۳۱ ماه می، ساکنان علینگار گفتند که طالبان نیز به آنها هشدار داده بودند که خانه های خود را تخلیه کنند. چراکه آنها برنامه ای را برای حمله به برخی از پاسگاه های این ولسوالی در دست داشتند. در نتیجه، جنگ در لغمان دوباره در ماه جولای افزایش یافت که این بار علینگار مورد حمله طالبان قرار گرفت. همچنین، بادپخ که در ۱۰۰ کیلومتری شرق مهترلام قرار دارد، در ۶ جولای به دست طالبان افتاد که به گفته ساکنان این منطقه این ولسوالی بدون درگیری به طالبان تسلیم شد. در این میان، دولت فقط مرکز ولسوالی، مقر پلیس و چند پاسگاه امنیتی را کنترل می کرد که در بالای نقطه ای استراتژیک در مناطق کوهستانی قرار داشت که تصرف نظامی آن بدون متحمل شدن خسارات سنگین دشوار بود. با این حال این منطقه در اوایل جولای به طالبان تسلیم شدند.

درنهایت، در جریان سقوط افغانستان، چهار ولسوالی/شهرستان از شش والسوالی بین ۱۹ می تا ۱۳ جولای به دست طالبان افتاد که شامل ولایت های دولت شاه، علیشنگ و یک قسمت غربی علینگار بود. پس از آن طالبان به سمت مهترلام و قرغه ای که شاهراه مهم استراتژیک کابل-جلال آباد-تورخم از آن عبور می کردند، پیشروی کرد. در این میان، سه منطقه علینگار، بادپخ و دولت شاه توسط نیروهای امنیتی محلی به طالبان تسلیم داده شد. این در حالی بود که این ولایت یکی از محل های مورد مناقشه بین طالبان و دولت بود اما روند تسلیم شدن پاسگاه های امنیتی و مراکز ولسوالی ها نشان دهنده یک تغییر چشمگیر بود. آن هم این مسئله بود که فروپاشی سریع بیشتر مناطق لغمان ، به علت بیش از یکسال نزاع بین مقامات و رهبران محلی در این ولایت به ویژه در سال ۲۰۲۱بود. به طوری که باعث شده بود این ولایت در کمتر از یک سال سه والی/استاندار را تغییر دهد. چنانچه که شبکه تحلیلگران افغانستان به نقل از مردم محلی در سال ۲۰۲۱ آورده است که نارضایتی مداوم مردم از یکی از والی ها و تغییر او ممکن است در تشدید جنگ داخلی و تسلیم شدن این ولایت در برابر طالبان بی تأثیر نبوده باشد. این در حالی است که برخی دیگر معتقدند تهدید های انتقام آمیز و خشونت بار طالبان چاره ای جز تسلیم را برای مردم نگذاشته بود. اما حکومت تنها در مرکز استان و یکی از ولسوالی ها تسلط ضعیفی داشت.

به عبارت دیگر،صحبت شبکه تحلیلگران افغانستان در سال ۲۰۲۱ با ساکنان این ولایت تصویر پیچیده ای از علت جنگ و اینکه چرا طالبان توانستند به سرعت این ولسوالی ها را تصرف کنند، را نشان می دهد که در این میان اختلافات داخلی میان نخبگان سیاسی در این ولایت نقش مهمی در سوق دادن لغمان به سوی جنگ و سقوط سریع ولسوالی ها داشته است. از طرف دیگر، نفوذ بزرگان قبیله و قدرت قابل توجه طالبان و توانایی آنها در ارعاب و ایجاد ترس از عوامل دیگر است که در سقوط این ولایت نقش داشتند. به طوری که طبق اعترافات مقامات دولتی، بسیاری از پاسگاه های دولتی بدون جنگ، از طریق تسلیم شدن یا میانجیگری رهبران با نفوذ قبایل تسلیم طالبان شدند(Sabawon,2021).به عبارت دیگر،اختلافات سیاسی و نزاع بر سر قدرت به نوعی هموار کننده مسیر طالبان برای نفوذ و تسلط بیشتر در لغمان بوده است.

تأثیرات جنگ بر غیرنظامیان در لغمان

اما بدیهی است که در هرجنگی جمعیت غیرنظامی از جنگ متاثر خواهد شد. در لغمان نیز جنگ پیامدهایی بر غیرنظامیان داشته است. به طوری که در سال ۲۰۲۰ یوناما تلفات غیرنظامیان در این ولایت را ۲۶۷ نفر(۶۲ کشته و ۲۰۵ زخمی) ثبت کرد که علت این تلفات درگیری های زمینی، بمب های دست ساز و قتل های هدفمند عنوان شده بود که این نشان دهنده کاهش ۵ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ بود. همچنین تعداد این تلفات در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ بین ۵۱ تا ۷۵ و در سه ماهه دوم بین ۷۶ تا ۱۰۰ نفر ثبت شد. از ۱ ژانویه ۲۰۲۰ تا ۲۰ فوریه ۲۰۲۱ سازمان داده های مکانی و رویدادهای مرتبط با درگیری های مسلحانه ۱۵۱ رویداد خشونت آمیز را در این ولایت جمع آوری کرد که از این میان ۱۱۸ مورد به عنوان نبرد/جنگ، ۵۶ مورد به عنوان انفجار/خشونت از راه دور و ۱۱ به عنوان خشونت علیه غیرنظامیان کدگذاری شده بود.

تلفات غیرنظامیان در لغمان

تلفات غیرنظامیان در لغمان1

در ماه می ۲۰۲۰ درگیری بین نیروهای امنیت ملی و طالبان در ولایت علیشنگ رخ داد. در ۷ جولای ۲۰۲۰ خامه پرس به نقل از قول اردوی ۲۰۱ اعلام کرد که نیروهای امنیتی افغانستان ۱۶ طالب را کشتند. در ۲۰ مه ۲۰۲۰ سه غیرنظامی در مهترلام پس از انفجار یک بمب کشته شدند. همچنین در ۲ ماه می ۲۰۲۰ چهار کودک زیر شش سال بر اثر خمپاره به یک خانه مسکونی در علیشنگ کشته شدند. در سپتامبر ۲۰۲۰ تعداد قابل توجهی از مردم در پی درگیری های شدید در منطقه علیشنگ بین گروه های مسلح ضددولتی و نیروهای  دفاع امنیت ملی فرار کردند. اما جنگ علاوه براینکه باعث تلفات جانی بر ساکنان این ولایت شده منجره به آوارگی بسیاری از شهروندان این ولایت نیز شده است. چنانچه که براساس گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد از ۱ ژانویه ۲۰۲۰ تا ۲۸ فوریه ۲۰۲۱ حدود ۸۱۳۵ نفر از ولایت لغمان آواره شده بودند. به طوری که در هفته اول ماه مارس ۲۰۲۰ حدود ۲۲۹۶ نفر در ولسوالی های/شهرستان های علیشنگ، علینگار و مهترلام آواره شده بودند. همچنین سازمان مهاجرت جهانی  برای دوره ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۰ تا ۶ اکتبر ۲۰۲۰ گزارش داده بود که حدود ۱۵۰ خانواده به دلیل درگیری ها از علیشنگ به مهترلام جا به جا شدند(easo,2021: 257-259).

اما در نهایت، در مورد ولایت لغمان باید گفت که این تصویر جنگ و ناامنی در این ولایت نیز به سرنوشت مشابهی مانند سایر نقاط افغانستان در دو دهه اخیر دچار بوده است. به طوری که مجموعه عواملی همچون، اختلافات داخلی مقامات و رهبران محلی، زدو بندهای سیاسی در کنار ناتوانی و ضعف دولت در مدیریت این اختلافات از یک سو و کنترل امنیت از سوی دیگر، منجر به تقویت نفوذ گروه های شبه نظامی مخالف دولت به ویژه طالبان در این مناطق شده است. درواقع، طالبان با بهره گیری از این اختلافات و ناتوانی دولت در مهار آنها نفوذ خود را نه تنها در لغمان بلکه در سایر ولایت های افغانستان افزایش داد که در نتیجه منجر به سقوط آسان ولایت ها یکی پس از دیگری شد.

منابع

EASO,(2021), “Afghanistan Security situation”, Country of Origin Information Report, European Asylum Support Office

Sabawoon,Ali Mohammad(2021), “Taleban Victory or Government Failure? A security update on Laghman province”, https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/war-and-peace/taleban-victory-or-government-failure-a-security-update-on-laghman-province/

 

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا