اندیشکده تحقیقات آبزور هند و بخش افغانستان(۱۸)

۱۰بهمن(دلو)۱۴۰۱-۲۰۲۳/۱/۳۰

این بنیاد به عنوان یک اندیشکده پژوهشی و هدایت دهی مستقل در سپتامبر ۱۹۹۰ میلادی توسط کومار میشرا چهره مطبوعاتی و مشهور سیاسی تاسیس شد که ارتباط نزدیکی با وزارت خارجه و وزارت دفاع هند دارد. سنگ بنای بنیاد برای اولین بار با گردهم آمدن اقتصاددانان معروف هند و پالیسی سازان این کشور در راستای تولید دستورکاری برای برنامه های اصلاحاتی این کشور زده شد.  به طوری که افراد این بنیاد نقشی تاثیرگذار و مهم در اصلاح سیاست های دولت هند داشته و دارند. در همین رابطه هدف از تشکیل این موسسه ایجاد یک اجماع در حمایت اصلاحات اقتصادی در کشور بود. درنتیجه، پروژه های تحقیقاتی این بنیاد بر سیاست های اقتصادی و راهبردی کشور تاثیر مهمی داشته اند.درواقع، در طول دوره گذار هند به تعامل جدید با نظم اقتصادی بین المللی، چالش های متعددی پدیدار شد که نیاز به یک نهادی مستقل را برانگیخت که بتواند مشکلات پیش روی کشور را به طور انتقادی بررسی کند و به ترویج پاسخ های سیاسی منسجم کمک کند. بنابراین، این اندیشکده که در طول ۳۰ سال گذشته که کار خود را شروع کرده به واسطه روند اصلاحات آغاز شده، به طور موثر داستان هند را روایت کرده و در آن مشارکت داشته است. این بنیاد امروزه از نگاه اولیه به درون و درگیر شدن با اصلاحات داخلی به سمت ایفای نقشی در راستای ایجاد مشارکت های جهانی حرکت کرده است که هند را قادر می سازد با جهان تعامل داشته باشد. همانطور که هند شروع به ایفای نقش بزرگتر در قرن بیست و یکم می کند، این بنیاد همچنان به پیشبرد مرزهای هنجاری، آوردن ایده های جدید به گفتمان سیاست و ارائه بستری برای نسل جدیدی از متفکران ادامه می دهد. در همین راستا، برخی زمینه های تحقیقاتی کلیدی این بنیاد عبارتنداز: روابط بین الملل، مطالعه جوامع مسلمان، امور امنیتی، سیاست و حکومت، مدیریت منابع و اقتصاد و توسعه، مسائل استراتژیک همسایگان هند. به طور کلی، هدف اصلی این بنیاد، تبیین خط مشی های تاثیرگذار برای ساختن هند به عنوان یک کشور قوی و مرفه در سطح جهان اعلام شده است. تصور بنیاد تحقیقات آبزرور این است که هند ظرف ۲۵ سال آینده در صف قدرت های بزرگ اقتصادی جهان خواهد شد و کیفیت زندگی بالغ بر یک میلیارد نفر جمعیت خود را بهتر خواهد ساخت.

اهداف بنیاد شامل، تاثیرگذاری و کمک به روند تهیه سیاست ها و پیشنهاد سیاست های جایگزین، تشکیل محیط مناسبی برای اجرای موثر این سیاست ها، تحکیم نهادهای دموکراتیک هند جهت کمک به تشکیل سیاست های منطقی و مداوم، ارائه اطلاعات منطقی و اجماعی و نمایندگی از دیدگاه اقشار گسترده مردم جهت اصلاح نحوه مدیریت، تسریع توسعه اقتصادی و تضمین زندگی خوب برای تمام مردم هند، نظارت بر محیط راهبردی، تلاش برای دستیابی به صلح، آشتی و همکاری بین المللی، حمایت از اهداف بلندمدت سیاست خارجی هند.

بنیاد دراستای اهداف و ماموریت خود موضوعاتی چون آب و هوا، غذا،محیط زیست، دفاع و مسائل امنیتی، توسعه، سیاست داخلی و حکومت، انرژی، جنیست، امور بین المللی، رسانه را مورد مطالعه قرار داده است. همچنین از بعد جغرافیایی مناطقی مانند چین، اتحادیه اروپا، آفریقا، آمریکا، آسیای مرکزی، هند، روسیه و اوراسیا، امریکا و کانادا، غرب آسیا، اقیانوس آرام، شرق و جنوب شرق آسیا و کشورهای همسایه را در دستور کار خود قرار داده است.

افغانستان و بنیاد آبزرور

 افغانستان در ذیل منطقه همسایگان این بنیاد و مسائل استراتژیک همسایگان  مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. به طوری که با مراجعه به این بخش یادداشت ها و تجزیه و تحلیل های متعددی پیرامون مسائل مختلف افغانستان به چشم می خورد که اهمیت تحولات این کشور را در بخش سیاست هند نشان می دهد. درواقع، این اندیشکده با همان رویکرد تعامل خود با جهان درراستای ایفای نقشی سازنده به عنوان یک قدرت بزرگ به افغانستان نگاه می کند. در ادامه بخشی از آخرین تحلیل این بنیاد از تحولات افغانستان آمده است. این یادداشت پیرامون گسترش حضور داعش از غرب آسیا به افغانستان به واسطه رقابت های کشورهای مختلف به قلم کبیر تنجه از نویسندگان این بخش نوشته شده است. کبیر تنجه، همکار برنامه مطالعات استراتژیک این بنیاد و تحقیقات او بر روابط هند با غرب آسیا متمرکز است که به ویژه به پویایی های سیاست داخلی، تروریسم، بازیگران ستیزه جوی غیردولتی و پارادایم های امنیتی عمومی منطقه ای می پردازد.

از غرب آسیا تا افغانستان: افزایش نگران کننده ژئوپلتیک شکسته برای مبارزه با تروریسم

در پایان ماه دسامبر مرکز فرماندهی ایالات متحده اعلام کرد که در سال ۲۰۲۲ ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده در ۳۱۳ ماموریت در دو کشور سوریه و عراق نزدیک به ۷۰۰ نفر را به اتهام عضویت در داعش کشته اند. در این میان خلیفه تازه این گروه به نام ابوالحسن الهاشمی القریشی نیز بوده که در یک حمله ضدتروریستی ایالات متحده در شمال غرب سوریه در ماه نوامبر کشته شد. با این وجود، به زعم پژوهشگر چارلی وینتر کشته شدن یک خلیفه یک پیروزی تاکتیکی است نه یک پیروزی استراتژیک و این مسئله  شاید بیشتر به علت رقابت های ژئوپلتیکی در منطقه است.

اگرچه ایالات متحده شکست داعش را در سال ۲۰۱۹ و دولت عراق در سال ۲۰۱۷  اعلام کرده بودند اما نفوذ و عملیات این گروه در این منطقه ثابت بوده است. از طرف دیگر، گروه های طرفدار داعش در افریقا و افغانستان علیرغم سطحی از ثبات در نفوذ داعش در غرب آسیا، با افزایش منظم خشونت، از تصورات تهدید ناشی از این گروه در غرب آسیا جلوتر رفته اند. هرچند کمپین تحت رهبری ایالات متحده علیه داعش در ۱۲ ماه گذشته افزایش یافته است. یکی از تغییرات اساسی که رخ داده، افزایش حملات پرخطر علیه این گروه، چه در عراق و چه در سوریه است که منحصراً به حملات پهپادی متکی نیست، بلکه عملیات های انجام شده توسط نیروهای ویژه نیز انجام می شود. این تغییر در استراتژی به احتمال زیاد نتیجه حملات هواپیماهای بدون سرنشین در کابل بود، در میان هرج و مرج ماه اوت ۲۰۲۱ که منجر به کشته شدن ۱۰ غیرنظامی شد. علی رغم موفقیت های چندماه گذشته علیه داعش در سوریه و عراق،  به نظر نمی رسد که این تهدیدها کاهش پیدا کند. با این حال، در دو جغرافیای اصلی نفوذ داعش-غرب آسیا و افغانستان- واقعیت ها و مانورهای ژئوپلتیکی احیا شده ممکن است در نهایت به ایجاد فضایی برای سازمان های تروریستی برای سازماندهی مجدد منجر شود.  به طور نمونه، تهدید های اخیر ترکیه مبنی بر انجام عملیات نظامی در شمال سوریه نطقه عطف قدیمی را به واقعیت های ژئوپلتیکی جدید و افزایش استرس برای مسکو که از سال ۲۰۱۱ در سوریه فعال بوده است، ایجاد کرده است. در نوامبر ۲۰۲۲ ترکیه در آغاز یک حمله کامل در شمال سوریه، هدف قراردادن کردها، و به طور خاص حزب کارگران کردستان جدی به نظر می رسید. چنین تهدیدهایی از سوی آنکارا یک معضل بزرگ را هم برای غرب و هم برای سایر کشورهای همسایه به منصه ظهور رساند. از طرف دیگر، هم روسیه و هم آمریکا در سوریه علیه داعش عمل کردند، هرچند برای اهداف ژئوپلتیکی متفاوت. با این وجود، در میان این باتلاق منافع و منافع متضاد، گروه هاییی مانند داعش می توانند فضای کافی برای بازسازی مداوم خود دوباره پیدا کنند.

داعش و افغانستان

بازگشت طالبان به افغانستان یک حلقه دیگر در روایت مبارزه با تروریسم جهانی افزوده است. اعضای طالبان مانند سراج الدین حقانی که بخشی از دولت موقت جدید آن به عنوان سرپرست وزارت کشور ۱۰ میلیون دلار جایزه بر سر او گذاشته است. درحالی که طالبان زمام امو را به دست گرفتند، دولت اسلامی خراسان که آینه داعش افغانی است، قدرت بیشتری یافته است. درواقع، طالبان، امروز توسط این گروه به چالش کشیده شده که اولویت یک استراتژی ضدتروریستی برای مقابله با تهدید ضدطالبان مداوم ایجاد می کند. با این حال، کشمکش در افغانستان برسر نفوذ، انتظار می رود تیره تر شود که با افزایش تنش بین ایالات متحده و روسیه در خط جانبی درگیری اوکراین بیشتر شده است. در پی ادامه ماجراهای عجیب، ایالات متحده و طالبان برعلیه داعش در یک طرف قرار خواهند گرفت. با این حال، مسکو به دنبال اهرم فشار بیشتری است که باتوجه به بحران اوکراین، التهابی دوباره پیدا کرده است. مسکو برای اینکه  به طالبان نزدیک تر شود، سعی کرده برخی از روایت های ضدغربی جنبش را شکل دهد. چنانچه که در ژوئن ۲۰۲۲، ضمیر کابلوف نماینده روسیه برای افغانستان«انگلوساکسون ها» را به حمایت مالی از گروه های تروریستی و ایجاد بی ثباتی در آسیای میانه متهم کرد و در عین حال تاکید کرد که طالبان هیچ تهدیدی برای منطقه ندارد. درماه های گذشته، داعش همچنین منافع روسیه را هدف قرار داده است.ازجمله حملاتی علیه نمایندگی دیپلماتیک این کشور در کابل داشته است. در این وضعیت، برای مسکو بازگشت توان نظامی ایالات متحده در افغانستان به ویژه پس از درگیری اوکراین، نامطلوب است. درجولای ۲۰۲۱ یک ماه قبل از فروپاشی افغانستان بایدن گفته بود که کشورهای منطقه «نقش اساسی در حمایت از حل و فصل صلح آمیز» دارند و این کشورها نیز باید تلاش های خود را افزایش دهند. با این حال، درحال حاضر هیچ ابتکار بزرگی به رهبری ایالات متحده وجود ندارد که کشورهای منطقه را دور یک میز جمع کند که بخشی از آن به دلیل محدودیت های ژئوپلتیکی با آسیای مرکزی، ایران و حتی هند و پاکستان است. اما باید گفت که داعش علی رغم استفاده از نام تجاری داعش همچنان یک سازه افغانستان-پاکستانی است. چراکه درحالی که ایدئولوژی مشابه دارند و اهداف آنها برای ایجاد خلافت نیز مکمل یکدیگر اما، بسیاری از آنها درحال حاضر تحت چتر داعش به دلیل اجباری های قومی یا استراتژیک در این گروه حضور دارند.

آنتونیو جیوستوزی کارشناس مسائل افغانستان تاکید کرده است که طالبان به عنوان بخشی از ساختار ضدشورش خود به دنبال استفاده موثر از رسانه های اجتماعی و اینترنت علیه داعش و جبهه مقاومت ملی است. این نیز تاحدی به دلیل امتناع طالبان از ایجاد یک محیط سیاسی فراگیر است.درحالی که روایات غربی بیشتر بر موضوعاتی مانند حقوق زنان و تحصیلات زنان متمرکز است( و به درستی چنین است) الزامات ثبات سیاسی در افغانستان بسیار ریشه دارتر از موضوعاتی است که امروز عناوین رسانه های غربی را گرفته است و این واقعیت که امروزه حتی مقابله با داعش یا القاعده در افغانستان، حمایت جهانی را کاهش داده است که برای مدتی پس از ۱۱ سپتامبر رایج بود، چالش های پیش رو در روایت های جهانی ضدتروریسم را برجسته می کند.در این میان هند نمونه بارز رنج ناشی از دیدگاه های حزبی و اهداف محدود ژئوپلتیکی علیه تروریسم است. به اعتقاد نویسنده درحالی که انتظار می رفت این شکاف ها در طول زمان محدود شوند اما مسیر فعلی سیاست جهانی ممکن است آنها را بیشتر از هم دور کند.

منابع

کانون تفکرهای هند(۱۳۹۴)،دفتر مطالعات بنیادین حکومتی، بهمن.