افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان همچنان خانه امن تروریست ها

۲۸ اسفند(حوت)۱۴۰۱-۲۰۲۳/۳/۱۹

اندیشکده اقتصاد و صلح در گزارش سالانه خود پیرامون « شاخص جهانی تروریسم»  افغانستان را برای چهارمین سال پی در پی در صدر کشورهای تاثیرپذیر از تروریسم قرار داده است. به گفته این نهاد حملات در افغانستان در سال ۲۰۲۲ ،۷۵ درصد و میزان تلفات ناشی از آن۷۸ درصد کاهش داشته است. در این میان نه درصد از تلفات حملات تروریستی در سراسر جهان مربوط به افغانستان بوده که نسبت به سال ۲۰۲۱، نشان دهنده ۲۰ درصد کاهش بود که این امر بیشتر به دلیل تغییر کاربری طالبان از یک گروه تروریستی به یک بازیگر حکومتی بوده است. همچنین به گزارش این نهاد در سال ۲۰۲۲ تنها ۶۶۳ نفر بر اثر حملات تروریستی در افغانستان جان خود را از دست داده داند.این آمار نشان می دهد که میزان کشته شدگان از سال ۲۰۰۷ در پایین ترین سطح خود قرار داشته است. با این حال، علی رغم این آمار افغانستان بر اساس این گزارش همچنان در صدر کشورهای تاثیرپذیر از تروریسم قرار دارد و از آن متضرر شده است.

درواقع، پیروزی یک گروه بنیادگرا و به دست گرفتن قدرت طبیعتاً پای متحدان و دیگر سوداگران گروه های اسلامی را به افغانستان به عنوان مامنی امن به راحتی باز کرده است. به طور مثال داعش در سال گذشته میلادی حملات زیادی را در افغانستان سازماندهی کرد که علاوه بر مواضع طالبان، بازیگران خارجی را نیز مورد هدف قرار داد و سال جدید میلادی را نیز با حمله به مراکزی همچون مرکز فرهنگی تبیان در شهر مزارشریف و کشتن افرادی چون داوود مزمل استاندار طالبان در بلخ و ترور رئیس اداره آبرسانی هرات و تعدادی از همکارانش را آغاز کرده است.درواقعT تحرکات داعش پس از به قدرت رسیدن طالبان را می توان یکی از تهدیدهای جدی دانست که ممکن است در بلندمدت، نسبت به سایر مخالفان طالبان این گروه را با چالش های بیشتری مواجه کند. به طوری که برخی از ناظران بر این باورند که حمله های داعش توانایی طالبان مبنی بر تامین امنیت را زیر سوال برده است. به عبارت دیگر، داعش اکنون با تقویت و بازسازی خود از طریق بهره گیری فضای به وجود آمده و سربازگیری نیروهای ناراضی طالبان و اختلافات موجود در بین این گروه، در حال تبدیل کردن خود به یک بازیگر مهم و کلیدی در افغانستان است که گزارش های متعدد نشان دهنده این مسئله است که داعش یک تهدید جدی برای امنیت افغانستان، منطقه و جهان خواهد بود.

 اما علاوه بر داعش، القاعده نیز از دیگر گروه های حاضر و مهم در افغانستان است که هرچند به مانند داعش یک تهدید برای طالبان به شمار نمی رود و تفکیک طالبان و القاعده دشوار است اما درحال سازماندهی مجدد خود برای فعالیت های برون مرزی است که این مسئله خود می تواند در بلندمدت تهدیدی برای منطقه و جهان باشد. درواقع، طالبان برخلاف تعهد خود در توافقنامه دوحه با گروه های تروریستی همچون القاعده پیوند نزدیکی در خاک افغانستان دارند. به طوری که ایمن الظواهری رهبر این گروه در یک حمله هوایی توسط ایالات متحده در کابل کشته شد.گروه تحریک طالبان پاکستانی نیز از دیگر گروه های حاضر در افغانستان گفته می شود که علی رغم پیوند نزدیک با طالبان توانسته خود را علیه اسلام آباد بازسازی کند. به طوری که از زمان بازگشت طالبان به قدرت حملات این گروه به پاکستان افزایش یافته و یکی از خونین بارترین سال ها را برای این کشور رقم زده است. این درحالی است که به زعم اسلام آباد این گروه خود را از خاک افغانستان تجهیز می کنند هرچند طالبان این ادعاها را نادرست می داند. امری که منجر به روابط شکننده طالبان و پاکستان به عنوان دو متحد دیرینه شده است. در کنار این گروه، گروه های دیگری همچون جماعت انصارالله، جنبش اسلامی ازبکستان، حزب اسلامی ترکستان نیز در بخش های شمال و شرق افغانستان حضور دارند که گروهی چون حزب اسلامی ترکستان نسبت به فعالیت کشوری همچون چین در افغانستان هشدار داده است که این امر خود می تواند برای تداوم فعالیت  و همکاری چین و طالبان یک تهدید تلقی شود. پس افغانستان از سال ۲۰۲۱ علی رغم کاهش حملات تروریستی به قطب حضور گروه های اسلام گرا تبدیل شده که منجر به افزایش روند تروریسم شده است.

اما افزایش روند تروریسم در افغانستان منجر به  نگرانی های کشورهای مختلف شده به طوری که در تاریخ ۵ مارس مقام هایی از ایالات متحده و پاکستان بر سر تروریسم در افغانستان گفت و گو داشتند. پیش از آن نیز در کنفرانس امنیتی مونیخ که در ماه فوریه برگزار شده بود وزیر امور خارجه پاکستان از مقامات جامعه جهانی خواسته بود که تا در توانایی مقامات افغانستان برای مقابله با تهدیدات تروریسم کمک کند. او اظهار کرده بود که اگر این موضوع به طور جدی مورد بررسی قرار نگیرد، گروه های تروریستی می توانند از افغانستان به فعالیت های تروریستی خود بپردازد، همانطور که فعلا در حوادث پاکستان مشاهده می شود. به طوری که پاکستان در ماه های اخیر شاهد حملات بسیار زیادی از سوی تحریک طالبان پاکستانی بوده که به گفته مقامات این کشور بسیاری از این حملات از خاک افغانستان سازماندهی می شود. همچنین تعدادی از کشورهای اروپایی چندی پیش در اعلامیه ای مشترک در مورد افزایش مسئله تروریسم در افغانستان ابراز نگرانی کردند. در این اعلامیه آمده که داعش شاخه خراسان، القاعده، تحریک طالبان پاکستانی و برخی گروه های دیگر فعالیت می کنند. علاوه بر این، رئیس مرکز ملی مبارزه با تروریسم ایالات متحده در ماه ژانویه از حضور شاخه خراسان داعش در افغانستان ابراز نگرانی کرد. او حضور داعش در افغانستان را جدی تلقی کرد. سازمان ملل متحد نیز در ۱۶ فوریه عنوان کرد که گروه های تروریستی مانند داعش، القاعده، تحریک طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ازبکستان، جمعیت انصارالله یک تهدید جدی علیه کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی است. براساس گزارش کمیته تحلیل، حمایت و ارزیابی سازمان ملل متحد گروه های تندور در افغانستان آزادانه رفت و آمد می کنند. چراکه طالبان استراتژی قوی برای تقویت امنیت ندارند. این گزارش همچنین اشاره کرده که حضور داعش در افغانستان به تعداد ۳ تا ۶ هزار جنگجو است که نقطه اصلی آنها در شرق افغانستان موقعیت دارد. آنتونیو گوترش در گزارش سه ماهه خود از ۷ آگوست الی ۱۳ نوامبر ۲۰۲۲ آورده بود که افغانستان در این بازه زمانی نسبت به سال گذشته ۲۳ درصد افزایش داشته و جنگ های مسلح نیز ۲۷ درصد افزایش داشته است. تعداد حملات هوایی نیز افزایش داشته اما مواد منفجره و ترور ها ۵۲ درصد کاهش داشته است. از طرف دیگر ، تعداد مخالفان مسلح ضدطالبان نیز افزایش یافته است.

 در همین رابطه، به گزارش خبرگذاری اتلوک ایندیا « در حالی که القاعده در افغانستان تحت حاکمیت طالبان در حال گروه بندی مجدد است، داعش نیز حملات بی وقفه ای را در سراسر افغانستان انجام می دهد. تحریک طالبان پاکستان نیز در افغانستان حضور دارد. اگر طالبان علیه چنین گروه هایی اقدام نکنند، افغانستان بار دیگر به مرکز تروریسم و خطری برای همه همسایگان خود تبدیل می شود. این درحالی است که بر اثر توجه جهانیان به جنگ اوکراین، افغانستان کاملا فراموش شده است. با این حال حملات تروریستی همچنان ادامه دارد و طالبان نتوانسته است به هیچ یک از تعهدات خود در قبال جامعه جهانی عمل کند، خواه کنترل تروریسم، آموزش برای دختران، یا تشکیل یک دولت فراگیر باشد. در عوض به تدریج افغانستان به دنیای تاریکی درحال لغزیدن است. به طوری که به نظر می رسد بدترین ترس جامعه بین المللی از یک افغانستان بی ثبات از آنجا که گروه های تروریستی مختلف می توانند حملاتی علیه کشورهای همسایه انجام، به تدریج به واقعیت می پیوندند. این درحالی است که قدرت های منطقه ای همگی مشتاق تعامل با طالبان به دلایل امنیتی بودند. آنها امیدوارند که طالبان می تواند تهدیدات تروریستی را خنثی بسازند اما چنین نشده است».

 در نهایت، همانطور که آمد باید گفت که از زمانی که طالبان به قدرت بازگشته اند، فعالیت گروه های تروریستی در افغانستان در محیطی بازتر انجام می شود. این گروه ها چه متحد طالبان یا رقیب باشند، با دست بازتری در حال فعالیت و سازماندهی خود هستند. چنانچه که درحالی که القاعده در افغانستان تحت حاکمیت طالبان در حال گروه بندی و سازماندهی خود هستند، گروه های دیگری مانند داعش نیز حملات بی وقفه ای را انجام می دهند. تحریک طالبان پاکستانی نیز در افغانستان حضور دارند که هریک از این گروه ها منافع کشورها را مورد هدف قرار می دهند. این درحالی است که قدرت های منطقه ای همگی تمایل به تعامل با طالبان به دلیل مسائل امنیتی دارند. اما ناتوانی طالبان در مهار آنها و یا هم همکاری این گروه با متحدانش طبیعتا بر امنیت منطقه و ادامه تعامل طالبان با کشورهای منطقه تاثیرگذار خواهد بود.

پس باید گفت که افزایش فعالیت گروه های تروریستی در افغانستان علاوه بر اینکه می تواند برای طالبان هم ایجاد فرصت کند و هم موانع و تهدیدها را برای این گروه بیشتر کند. به طوری که با، افزایش فعالیت گروه های تروریستی کشورهای همسایه و قدرت های جهان به چالش افتاده اند که این امر تاثیر خود را بر روابط طالبان برجای خواهد گذاشت. به طوری که فعالیت تی تی پی برای پاکستان، تقویت داعش برای روسیه، چین و دیگر کشورهای همسایه و همچنین امکان ایجاد تهدید از سوی این گروه ها برای ایالات متحده، نگرانی های امنیتی را برای این بازیگران ایجاد کرده که جدا از اینکه منجر به تعامل با طالبان شده اما تداوم همکاری این کشورها را نیز با مشکل روبه رو خواهد کرد. اکنون نیز از ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ تاکنون، دستاوردهای مردم افغانستان که به سختی به دست آمده است، پیوسته در حال از بین رفتن است. از طرف دیگر، طالبان به عنوان یک گروه افراطی تحت تحریم سازمان ملل که جهان از به رسمیت شناختن دولت طالبان خودداری و ذخایر ارزی افغانستان را مسدود کرده است و بدون منابع انسانی و مالی نهادهای دولتی افغانستان از هم پاشیده شده اند و نمی توانند خدمات اولیه ای مانند مراقبت های صحی، آموزش، آب آشامیدنی، صحت و همچنین پیشگیری و مدیریت در عرصه حوادث طبیعی را به شهروندان خود ارائه دهند، در صورت تداوم تروریسم با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد. این درحالی است که طالبان، با نقض کامل قطعنامه های متعدد شورای امنیت سازمان ملل متحد و تعهدات آنها تحت توافق دوحه، برخوردار است.در نتیجه اگر فعالیت گروه های تروریستی همچنان بدون درنظرگرفتن نگرانی های بازیگران منطقه ای و جهانی از سوی طالبان مواجه شود، دو طرف زیان های بسیاری را متحمل خواهند شد و سال ۲۰۲۳ با افزایش فعالیت های تروریستی از افغانستان مواجه خواهیم شد.