گشت زنی هواپیماهای بی سرنشین، مکانیزم پنهان پاکستان و آمریکا برای متقاعد کردن کابل
سمیرا محمدی(کارشناسی ارشد روابط بین الملل)
از زمان تشکیل حکومت سرپرست در افغانستان، علی رغم این که حکومت تازه تاسیس کابل مدعی ایجاد دولتی مستقل در افغانستان است، آسمان این کشور شاهد گشت زنی هواپیماهای بی سرنشینی است که به اعتقاد دولت کابل متعلق به آمریکا است. حضوری که می توان آن را به عنوان اهرم فشاری بر حکومت افغانستان تعبیر کرد.
طی ماه های اخیر گزارش هایی از سمت شهروندان افغانستان از ولایت های مختلف به رسانه های این کشور وجود دارد که در آن از گشت زنی هواپیماهای بدون سرنشین خبر داده اند. این گشت زنی ها درحالی رو به افزایش است که طالبان مدعی است متعلق به آمریکا است. به طوری که سخنگوی حکومت سرپرست، ذبیح الله مجاهد، آمریکا را به نقض حریم هوایی افغانستان متهم کرد. از طرف دیگر، این گمانه وجود دارد که این گشت زنی ها توسط هواپیماها از خاک پاکستان صورت می گیرد.
این درحالی است که پاکستان در نزدیک به سه سال گذشته همواره افغانستان را متهم به حمایت از گروه های تروریستی فعال در کشورش به ویژه تحریک طالبان پاکستانی کرده است. به اعتقاد دولت اسلام آباد، تی تی پی در خاک افغانستان تجهیز و حملات خود را علیه پاکستان از این کشور انجام می دهد. علاوه بر این، پاکستان می گوید که حکومت کابل همکاری های لازم را با اسلام آباد برای مهار تی تی پی اتخاذ نمی کند. به طوری که این کشور در واکنش به پاسخ های منفی طالبان برای همکاری خود دست به کار شده و هرازگاهی حملاتی را به داخل خاک افغانستان انجام می دهد. اقدامی که تنش های دو کشور را افزایش داده و بر روابط دو کشور اثرات منفی گذاشته است.
در طرف مقابل، کابل ضمن رد ادعای پاکستان مبنی بر حضور تی تی پی و تلاش برای منحرف کردن مسئله ناامنی در پاکستان توسط اسلام آباد و برای توجیه ضعف هایشان و داخلی دانستن این مسئله مدعی است که اسلام آباد به گروه های تروریستی مخالف افغانستان به ویژه داعش در خاک خود پناه داده است. چنانچه هفته گذشته وزارت دفاع حکومت سرپرست اعلام کرد که داعش حملات خود را از داخل پاکستان علیه افغانستان انجام می دهند. در اعلامیه ای که در همین رابطه، وزارت دفاع افغانستان منتشر کرده آمده است که ما مواردی را در دست داریم که خوارج داعش از خاک پاکستان وارد افغانستان شده و از خاک پاکستان به ضد خاک ما استفاده می شود. پاکستان باید در این مورد جواب بدهد.
اما در میانه این بازار داغ اتهامات دو طرف به یکدیگر، آمریکا در پی نفوذ و تقویت در داخل خاک افغانستان است. خروج غیرمسئولانه و هرج و مرج گونه این کشور از افغانستان، منجر به آن شده که امریکا برای تقویت نفوذ خود، بازگشت مجدد و فشار بر حکومت افغانستان در جهت تحقق اهداف خود به کشورهای منطقه ای و به ویژه پاکستان نگاه کند. امری که در سفرهای اخیر منطقه ای امریکا مشهود است.
علاوه بر این، این درحالی است که برخی مقامات پاکستانی از واگذاری پایگاه های نظامی در نزدیکی مرز افغانستان به آمریکا خبر داده اند.
به عبارت دیگر، پاکستان و ایالات متحده هردو هدف مشابهی را از افغانستان دنبال می کنند: فشار بر حکومت کابل برای پذیرش خواسته ها آنها. امری که می توان گفت مکانیزم آن تداوم گشت زنی هواپیماهای بی سرنشین و حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان است. اما باید گفت که چرا این ابزار برای متقاعدن کردن دولت کابل برای سرسپردن به خواسته های این دو کشور انتخاب شده است.
پاکستان و گیرماندن در باتلاق چالش های فراوان
در پاسخ به این سوال که پاکستان برای بزرگترین چالش کنونی خود، یعنی تحریک طالبان پاکستان چرا مجبور است دولت کابل را با خود داشته باشد ولو به زور باید به چند عامل توجه کرد.
نخست آنکه، تحریک طالبان پاکستانی یک چالش بلندمدت برای کشوری است که خود درگیر بحران های اقتصادی و نابسامانی های سیاسی است. وضعیت دشوار اقتصادی این کشور پاکستان را در موقعیتی سخت برای قرارگرفتن در یک جنگ طولانی مدت در برابر این گروه قرار داده است. اسلام آباد باتوجه به شرایط سخت اقتصادی و سیاسی خود تحمل یک جنگ طولانی مدت را با این گروه ندارد.
از طرف دیگر، تا پیش از سال ۲۰۲۰ تحریک طالبان پاکستانی گروهی شاخه شاخه بود که دفع حملات و تهدیدات آن برای اسلام آباد آسانتر بود اما بعداز سال ۲۰۲۰پس از آنکه گروه های مختلف تی تی پی با رهبری نورولی محسود متحد شدند، مسئله انشعاب این گروه حل و در قالب جنبشی واحد درآمدند. این امر توانایی تی تی پی را ارتقا و کار را برای پاکستان دشوار ساخت. این درحالی است که ایجاد انسجام در کنار ارتقای توانایی عملیاتی این گروه، برخورداری از حمایت های محلی در مناطق مرزی مبازره، را دشوارتر کرده است.
همچنین این گروه براساس رویکرد جدید در نتیجه رهبری نورولی محسود، تمام حملات خود را متوجه نهادهای امنیتی پاکستان کردند. این درحالی است که تا پیش از سال ۲۰۱۸ که محسود به عنوان رهبر این گروه انتخاب نشده بود، حملاتی علیه غیرنظامیان صورت می گرفت. این تغییر رویکرد پایگاه مردمی این گروه به ویژه مخالفان دولتی را را تقویت کرد اما توان نیروهای امینتی فرسایشی کرده است.
سپس، آنکه با خروج آمریکا از افغانستان، ارتش پاکستان دیگر از اطلاعات پشتیبانی هوایی، تسلیحات پیشرفته و هواپیماهای بدون سرنشین محروم شدند. حضور هواپیماهای بی سرنشین در این راستا قابل توجیه است. این درحالی است که تحریک طالبان پاکستانی و طالبان افغانستان رابطه تاریخی، و ایدئولوژیکی قوی دارند. درکنار آنکه تی تی پی به طالبان در جریان جهاد این گروه در افغانستان نقش مهمی داشتند. بنابراین، طالبان به متحد دیرینه خود خیانت نمی کنند. مجموعه این عوامل نشان می دهد که ابزارهای مبارزه برای تحریک طالبان پاکستانی در اسلام آباد کافی نیست درنتیجه این کشور به دنبال اهرم های فشاری است تا بتواند افغانستان را برای قبول خواسته های خود تحت فشار قرار دهد و چه کسی بهتر از آمریکا که به دنبال نفوذ در افغانستان تحت حاکمیت حکومت سرپرست است.
دیپلماسی هواپیماهای بی سرنشین راه نفوذ اسلام آباد-واشنگتن به افغانستان
از طرف دیگر، آمریکاهایی به دنبال فشار و تحقق اهداف خود به وسیله روش هایی جدا از مسیر دیپلماتیک از حکومت سرپرست هستند.این فشار ها به زعم آمریکایی ها از خاک پاکستان و به وسیله حضور هواپیماهای بی سرنشین قابل تحقق هست. در نتیجه دو طرف با استفاده از دیپلماسی هواپیماهای بی سرنشین به دنبال افزایش تهدیدات علیه افغانستان و گرفتن امتیازاتی از این کشور هستند. چنانچه که در همین مورد، ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان در مقاله ای در ماه نوامبر بیان کرده بود که «آمریکایی ها بسیار واضح به دنبال باج از رهبران طالبان هستند.حضور هواپیماهای بی سرنشین را می توان در همین رابطه مطرح کرد. به گفته او پاکستان در طرح باج خواهی آمریکا با این کشور تبانی می کند. آمریکا با استفاده از خاک پاکستان به هواپیماهای بی سرنشین متوسل می شود تا کابل را برای انجام سیاست خارجی خود تهدید کنند.
درنهایت، باید گفت که پاکستان به این درک رسیده است که در میانه بحران اقتصادی و نیاز مبرم به نهادهای مالی غربی، در شرایطی که تهدید های امنیتی به ویژه تی تی پی بالا گرفته است، همکاری با ایالات متحده ضروری است. این درحالی است که پاکستان در گذشته خودش مسیر خود را در افغانستان تعریف می کرد. آمریکا نیز برای بازگشت خود به افغانستان و گرفتن امتیاز از طالبان افغانستان، پاکستان را بهترین گزینه می داند. به همین جهت دو کشور در همکاری پنهان و غیرعلنی شده با هدف قرار دادن فضای هوایی افغانستان در پی تحقق اهداف خود از افغانستان تحت کنترل پاکستان هستند.