گشایش باب مذاکرات بین الافغانی در قطر

۲۲ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹ – ۲۰۲۰/۹/۱۲

شیرینا قاضی

شنبه (۱۲سپتامبر ۲۰۲۰) آغاز گفتگوهایِ مدت ها به تاخیر افتادۀ دوحه با سخنرانی هایِ آغازین طرفین است و مذاکرات از روز دوشنبه آغاز می شود.

پس از پشت سر گذاشتنِ نزدیک به دو دهه جنگ در افغانستان که به کشته شدن ده ها هزار نفر منتهی شد، سرانجام گفتگوهای صلح بین دولت افغانستان و طالبان در پایتخت قطر آغاز شده است. سخنرانان مهم و اصلیِ مراسم افتتاحیه در روز شنبه در هتلی در دوحه عبارتند از عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان، ملا عبدالغنی برادر معاون رهبر طالبان، و مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده می باشند.

لیکن مذاکراتی که در آن هر دو طرفِ درگیر در پروسۀ صلح برای اولین بار رو در روی یکدیگر قرار می گیرند، از روز دوشنبه آغاز خواهد شد. در جریان سخنرانی های افتتاحیه عبدالله به نوبۀ خود در رابطه با تلاش برای دستیابی به صلحی باعزت و پایدار صحبت کرد. وی با اذعان به اینکه “من براین باورم که اگر دست به دست هم دهیم و صادقانه برای صلح تلاش کنیم، مصیبتِ فعلی در کشور پایان خواهد یافت”؛ خواستارِ “آتش بسی بشردوستانه” شد. درعین حال، ملا عبدالغنی برادر نیز مطالبۀ گروه خود جهتِ اتخاذ “نظامی اسلامی[۱]” برای کشور افغانستان را تکرار کرد.

طبق گفته او: “من می خواهم که همگی در مذاكرات و توافق های خود اسلام را در نظر گرفته و اسلام را فدای منافع شخصی خود نکنند.” از دیگر سو، پمپئو نیز به نوبه خود به طرفین افغان گفت علی رغمِ اینکه وی از آنها خواسته “به منظورِ تأمین صلح از فرصت استفاده کنند”، “انتخاب نظامِ سیاسی آتی با خودِ طرفین است”.

پمپئو اظهار کرد “امیدوارم كه هر یک از شما به قلب خود رجوع کنید؛ تک تک شما مسئولیت بزرگی را بر دوش دارید، اما بدانید كه تنها نیستید. تمامِ دنیا خواهان موفقیت شما است و بر روی موفقیت شما حساب می كنند.” همچنین شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر امور خارجه قطر نیز از اوایل روز شنبه روند رسیدگی مذاکرات را آغاز کرده و اذعان که هر دو طرف باید “با دستیابی به توافقی بر اساسِ سیاستِ نه غالب نه مغلوب… ، بر همه ی شکاف ها و اختلافات موجود فائق آیند”.

تأخیر در مذاکرات

قرار براین بود که گفتگوهای بین الافغانی در ماه مارس برگزار شود لیکن مذاکرات به خاطرِ مسئلۀ توافق برای تبادل زندانیان که به عنوان بخشی از پیمانِ ایالات متحده و طالبان در فوریه امضا شده بود، بارها به تأخیر افتاد. در این توافق نامه طالبان موافقت کردند که ۱۰۰۰ سرباز افغان را آزاد سازند، از طرف دیگر دولت افغانستان نیز اعلام کرد که ۵۰۰۰ زندانی طالبان را آزاد خواهد کرد. اما فرانسه و استرالیا با آزادیِ شش تن از زندانیان طالبانی که در کشتنِ اتباعِ آنها دست داشتند، مخالفت داشتند. به هر حال، طبقِ گفتۀ طالبان و منابع دولت افغانستان به الجزیره، با فرستادن این شش زندانی به قطر، سرانجام سازش فی مابین حاصل شده است.

بدین ترتیب زندانیان مذکور روز جمعه به دوحه رسیده و در آنجا در بازداشت خواهند ماند. زلمی خلیلزاد، فرستادۀ ویژه ایالات متحده در افغانستان نیز اذعان کرد گرچه گفتگوهای مذکور امیدها برای پایان جنگ در این کشور را افزایش می دهد، لیکن چالش های بسیاری همچنان وجود دارد.

جنانچه خلیلزاد در گفتگویی تلفنی با خبرنگاران در روز جمعه گفت: “این مرحله جدیدی در دیپلماسی برای صلح در افغانستان است.” “این مذاکرات یک دستاورد مهمی هستند، لیکن… چالش های مهمی در راه رسیدن به توافق وجود دارد.” به هر روی در روندِ به تاخیر افتادۀ مذاکرات، تقریباً شش ماه طول کشید تا طالبان و دولت برسر میز مذاکره آیند، و به همین دلیل برخی تحلیلگران براین باور بودند که قسمتِ چالش برانگیز ماجرای مذاکرات به توافق رسیدنِ هر دو طرف است (که حاصل شد).

طبقِ گفتۀ توماس روتیگ، کارشناس امور افغانستان و از بنیانگذاران شبکه تحلیلگران افغانستان به الجزیره: “تاخیرهای مختلف از زمان آغاز تعیین شده مذاکرات در اوایل ماه مارس حاکی از آن است که دو طرف به چه میزان باید بر بی اعتمادی خود غلبه کنند.” “بنابراین با توجه به بسیاری از موضوعاتی که طرفین باید حل و فصل کنند، این امر نشان می دهد که گفتگوها به طور کلی دشوار خواهد بود، و مسئله ترین این دشواری ها هم بحث نظام سیاسی آینده افغانستان است.” تیم مذاکره کننده افغانستان متشکل از پنج نمایندۀ زنی است که مسئولیت دفاع و حمایت از حقوق زنان در حین مذاکرات را بر دوش دارند.

همچنین به گفته روتیگ، “باوجودی که در حال حاضر هیچ گزینه واقع بینانۀ دیگری برای یافتنِ پایان جنگ افغانستان به جز مذاکره وجود ندارد، لیکن اصلا روشن و مشخص نیست که آیا توافقِ صلح به نگرانی های مهمِ مردم افغانستان از جمله حفظ حقوق و آزادی هایی که قانون اساسی برای آنها تضمین کرده است، پاسخ خواهد داد یا خیر.” دولت افغانستان از نظام سیاسی دموکراتیکِ کنونی پشتیبانی می کند، در حالی که طالبان خواستار آن است تا نسخۀ خود از قانون اسلامی را به عنوان نظامِ حاکمیت کشور مجددا تحمیل سازد.

به هر حال باید این امر را در نظر گرفت که این گروه مسلح درباره اتخاذ موضع کمتر سختگیرانه در مورد زنان و برابری اجتماعی نسبت به دوران حاکمیت خود در سال ۱۹۹۶-۲۰۰۱، که طی آن دوران زنان/دختران از تحصیل در مدرسه، کار کردن، مشارکت در سیاست یا حتی خارج شدن از خانه های خود بدونِ حضورِ مردی از اعضای خانواده منع شده بودند، اظهار نظر و بیانیه های مبهمی ارائه داده است. دستور کار دولت افغانستان برای مذاکرات تأمین آتش بس دائمی است، لیکن به باور تحلیلگران دستیابی به این امر دشوار خواهد بود، زیرا تنها اهرم فشار و عاملِ چانه زنی طالبان، همان قدرت نظامی آنها در میدان عمل بوده است.

عبدالستار سعادت، مشاور سابق رئیس جمهور اشرف غنی به الجزیره چنین گفت: “طالبان باید این گفتگوها را به عنوانِ یک فرصت سیاسی مناسب ببینند. اگر آنها در جهتِ اعمال فشار برای مبارزه و جنگ در صحنۀ عمل ادامه دهند، شانس کمی دارند تا در مذاکرات موفق شوند” سعادت افزود: “صلح از همه طرف صلح سازی و مسالحه می طلبد، و این بدان معناست که برای دستیابی به یک راه حل سیاسی جهتِ پایان دادن به این جنگ باید فداکاری صورت گیرد.”

طبق گفتۀ سازمان ملل، در شش ماه نخست از سال ۲۰۲۰، حدودا ۱۳۰۰ غیرنظامی از جمله صدها کودک در افغانستان کشته شده اند. در ماه جولای/ژوئیه، رئیس جمهور غنی اذعان کرد که در حملات طالبان بینِ تاریخِ ۲۹ فوریه تا ۲۱ ژوئیه سالِ جاری حدودا ۳،۵۶۰ نیروی ملی دفاعی و امنیتی افغانستان کشته و ۶،۷۸۰ تن دیگر زخمی شدند.

دبورا لیونز، فرستاده سازمان ملل در روز جمعه اظهار کرد: “درد و رنج مردم افغانستان بیش از حد به درازا کشیده است.” “یک روند صلحی فراگیر و همه جانبه، دربرگیرندۀ مشارکت معنادار زنان، جوانان و قربانیان، در حمایت از حقوق بشر برای هر افغان تنها راه صلح است.”

[۱] “Islamic system”

منبع: شبکه خبری الجزیره