نگاهی به فیلمِ «نامه ای به رئیس جمهور»؛ به کارگردانی رویا سادات
۲۰ آبان (عقرب) ۱۳۹۹ – ۱۰/ ۱۱/ ۲۰۲۰
– نام فیلم: “نامه ای به رئیس جمهور”
– کارگردان: رویا سادات
– نویسنده: عزیز دلدار
– بازیگران: لینا علم، عزیز دلدار، ممنون مقصودی، محمود آریوبی
– محصول سال: ۲۰۱۷
– زبان: فارسی دری
رویا سادات یک کارگردان زن افغان موفق است که پس از سقوط رژیم طالبان در افغانستان با موفقیت روایت های مهیج و ملموسی را به جشنواره های بین المللی آورد. وی دانش آموخته ی رشته حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات است. در سال ۲۰۰۶ به وی بورس تحصیلی برای تحصیل در آکادمی فیلم آسیا در کره جنوبی اعطا شد. وی در سن ۲۰ سالگی اولین مستند خود را با عنوان سه نقطه کارگردانی کرد که جوایزی بین المللی را از آن خود کرد. در سال ۲۰۰۳، وی اولین شرکت فیلم سازی زن افغان به نام خانه فیلم رویا را به همراه خواهرش الکا سادات تاسیس کرد.
علاوه بر این، رویا سادات اولین جشنواره بین المللی فیلم زنان در افغانستان و همچنین یک باشگاه کتاب و فیلم را برای تشویق مردم، به ویژه زنان افغانستان، به مطالعه بیشتر و بهبود دانش تأسیس کرد. از سال ۲۰۰۴، او به بیش از ۶۰ جشنواره بین المللی فیلم دعوت شده است. وی همچنین در زمینه تهیه برنامه های تلویزیونی در افغانستان نیز فعال بوده است. در سال ۲۰۱۷ او اولین فیلم بلند خود را به نام “نامه ای به رئیس جمهور” کارگردانی کرد که اولین بار در جشنواره فیلم لوکارنو به نمایش درآمد. (جشنواره جهانی فیلم فجر، ۲۰۱۷)
درگزارشی از وب سایتِ هالیوود ریپورتر، نویسنده براین باور است که در میانه ی روایت های مطرح شده در این فیلم و از طریقِ شرحِ نویسنده از تقلاهای مرگبارِ یک مقام دولتی زن با بدخواهانِ خود در محل کار و خانه، می توان دریافت که اولین خصلت رویا سادات در این فیلم، یک انتقاد ساده و در عین حال جسورانه از هنجارهای مردسالارانه ای بوده که بیش از یک دهه پس از سقوط اسمی رژیم طالبان در جای خود باقی است. (Tsui, 2017)
این فیلم داستان ثریا، زن جوانی را به تصویر می‌کشد که مدیر یکی از بخش های پلیس محلیست و بر خلاف فیلم های دیگر ساخت فیلمسازان افغانستان، شخصیت آرام و سر به زیری ندارد. ثریا زنی جسور و فعال و تحصیل کرده است. اما تضادی که در این فیلم دیده می شود بیننده را به فکر فرو می برد. با وجود زندگانی و شرایط مدرن و امروزی ثریا مورد آزار و خشونت خانوادگی قرار می‌گیرد و نهایتا هم برای دفاع از جان خود مرتکب قتل همسر خود، کریم می‌شود. در رسانه ها یکی از صحنه های این فیلم برجسته شده است که در آن ثریا در پاسخ به سیلی ای که از همسر خود دریافت می‌کند سیلی محکمی بر صورت کریم، همسرش، می زند.
این صحنه در فضای تنگ راه پله اتفاق می افتد که ثریا در نیمراه پله ها بین شوهر و پدرشوهر خود قرار دارد. پدرشوهر پله ای پایین تر از ثریا و شوهر او پله ای بالاتر از او ایستاده است و بین آنها بحث تندی مطرح است. ثریا نه تنها از خوردن سیلی از جانب شوهر خود عقب نشینی نمی کند، بلکه با برگرداندن سیلی به صورت شوهرش از پله ها بالا می رود. این صحنه در بسیاری از رسانه های بین‌المللی به عنوان نقطه قوت داستان و تصویر فیلم مطرح شده است و آن را سیلی زنان افغانستان بر صورت ظلم و بی عدالتی جامعه پدرسالار معنا می کنند. (سمرقندی، ۲۰۱۷)
در ادامه فیلم و با افتادن وی به زندان، شاهد بحث کوتاهی این باره هستیم که آیا رئیس جمهور باید به این پرونده رسیدگی کند یا خیر. در حالی که اطرافیانِ وی همگی مردانی هستند که نسبت به این موضوع بی اعتنا می باشند، بانوی اول (زرین نوری) اصرار دارد شوهرش حداقل باید نامه را بخواند. اما نقطه اوج داستان زمانی رخ می دهد که وی تصمیم می گیرد در میان آن اوضاع آشفته، برای صدور حکم تأخیر تصمیم گیرد. (Tsui, 2017)
از دیدگاه برخی دیگر از ناظران، این فیلم یک محصول بسیار برجسته و چشم گیری است که به ناسازگاری های نظام حقوقی افغانستان می پردازد، ناسازگاری هایی که بین قوانین اسلامی، قانونی و عرفی در جریان است، زیرا موضوعاتی را که زنان در کشور با آن روبرو هستند، از طریق یک نگاه کاملا فمینیستی ارائه می دهد. همان طور که گفته شد، این فیلم حول ثریا، مادر دو فرزند است، که سعی می کند تعادل حرفه ای خود را به عنوان رئیس بخش جنایات کابل و زندگی اش به عنوان همسر یک شوهر بسیار ثروتمند اما در شرف اعتیاد به الکل را متعادل کند.
لیکن این تعادل در حال فروپاشی قرار می گیرد هنگامی که، ثریا تصمیم می گیرد زنی را که در روستا مورد تجاوز قرار گرفته و در واقع از طرف بزرگان روستا به اعدام محکوم می شود را نجات دهد و در این راه با مسئول منطقه، فرمانده عصمت خان که اتفاقا همکار پدرشوهرش نیز هست، دچار کشمکش شده و به مبارزه طلبیده می شود. به هرروی در ادامه ی داستان تحولات زیادی رخ می دهد و تنها چیزی که می تواند او را نجات دهند نامه ای به رئیس جمهور است.
در کل می توان گفت، به نظر می رسد تمام زندگی ثریا یک مقاومت در برابر وضعیت فوق الذکر است، در حالی که نگرشِ متفاوت و مهمِ او در صحنه ای برجسته می شود که جواب سیلی شوهرش را حتی سخت تر به وی برمی گرداند. به هرروی بخش آخر نکته ای را نشان می دهد مبنی براینکه افغانستان هنوز هم تحت سلطه قدرت هایی است که حتی می توانند دستورات مستقیم ریاست جمهوری را نادیده بگیرند.
در نهایت می توان گفت این فیلم به لحاظ فیلمبرداری بسیار عالی است زیرا همه جنبه های کابل، زندگی ثروتمندان و فقرا، ارگ ریاست جمهوری، زندان زنان و رویدادهایی را که در بیابان های خارج از شهر رخ می دهد را به خوبی نشان داده و برجسته می کند. (Kotzathanasis,2017)
منابع:
[۱] جشنواره جهانی فیلم فجر، (۲۰۱۷)، “A LETTER TO THE PRESIDENT”، https://www.fajriff.com/en/film/a-letter-to-the-president/ [۲] سمرقندی، شهرزاد، (۲۰۱۷) ، “«نامه به رئیس جمهور»، اولین فیلم یک فیلمساز زن افغان در رقابت اسکار”، https://www.radiozamaneh.com/369625[۳] Kotzathanasis, Panos, (2017), “Film Review: A Letter to the President (2017) by Roya Sadat”, https://asianmoviepulse.com/2019/01/film-review-a-letter-to-the-president-2017-by-roya-sadat-2/
[۴] Tsui, Clarence, (2017), ‘A Letter to the President’ (‘Namai Ba Rahis Gomhor’): Film Review | Busan 2017, Hollywood reporter, https://www.hollywoodreporter.com/review/a-letter-president-namai-ba-rahis-gomhor-film-review-busan-2017-1048371