مروری بر شرایط امنیتی افغانستان ۲۰۱۹-۲۰۲۰ (قسمت اول)
۲۷ آبان (عقرب) ۱۳۹۹ – ۱۷/ ۱۱/ ۲۰۲۰
این مبحث به بررسی و ارائه ی یک نمای کلی از وضعیت امنیتی عمومی افغانستان می پردازد. برای اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت امنیتی و شرایط اقتصادی-اجتماعی در هرات و مزار شریف به لینک زیر مراجعه کنید:
همچنین برای اطلاع از اوضاع امنیتی افغانستان طی دوره ژانویه ۲۰۱۰ تا سپتامبر ۲۰۱۸، می توانید به گزارش زیر مراجعه کنید:
https://www.ecoi.net/en/document/2001546.html
“وضعیت امنیتی افغانستان در سال ۲۰۱۹“(Last update: 26 August 2020)
“طبق گفته اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان، بیش از ۴۵،۰۰۰ نفر از نیروهای امنیتی این کشور از زمان رسیدن وی به ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۴، کشته شده اند.” (BBC News, 25 January 2019)”از زمانی که نهاد سیگار(سر مفتش ویژه برای بازسازی افغانستان) کسبِ داده ها و اطلاعات مرتبط با کنترل منطقه ای را در نوامبر ۲۰۱۵ آغاز کرد، کنترل و نفوذ دولت افغانستان بر ولسوالی های خود بیش از ۱۸ واحدِ درصد کاهش یافته؛ مناطق مورد مناقشه حدود ۱۳ واحد درصد افزایش یافته؛ و کنترل یا نفوذ شورشیان نیز حدودا پنج واحد درصد افزایش یافته است.” نمودار زیر توسط نهاد سیگار، درصد قلمرو و مناطق تحت کنترل یا نفوذ دولت افغانستان، قلمرو و مناطق تحت کنترل یا نفوذ شورشیان، و همچنین مناطق مورد مناقشه ماه های منتخب از نوامبر ۲۰۱۵ را نشان می دهد: (SIGAR, 30 January 2019, p. 71)
(SIGAR, 30 January 2019, p. 70)
این گزارش از نهاد سیگار همچنین دربرگیرنده نقشه ای است که درآن تراکم جمعیت را به همراهِ درنظر گرفتنِ فاکتورهایی از سطح کنترل یک قلمرو یا منطقه توسط دولت افغانستان و گروه های شورشی نشان می دهد:
(SIGAR, 30 January 2019, p. 71)
بر اساس پروژه اطلاعاتی رخداد و مکان مناقشه های مسلحانه[۱] از دانشگاه ساسکس، ۴۳٫۷۵۰ نفر (نظامی و غیر غیرنظامی) در رویدادهای درگیری و مناقشات گزارش شده در سال ۲۰۱۸ در افغانستان کشته شدند. (ACLED, 29 April 2019) “درگیری های مسلحانه در افغانستان در سال ۲۰۱۸ همچنان در سطوح بالایی، آسیب و صدمه بر غیرنظامیان را ادامه داده، و به طور کلی با کشته شد غیرنظامیان، از جمله مرگ کودکان، این میزان به سطح بالاتری از ثبتِ کشته شدن غیرنظامیان رسید. چنانچه یوناما تعدادِ ۱۰۹۹۳ تلفات غیرنظامی (۳۸۰۴ کشته و ۷۱۸۹ زخمی) را در نتیجه ی درگیری های مسلحانه ثبت کرده است که این آمار نشان دهنده افزایش پنج درصدی تلفات غیرنظامیان و افزایش ۱۱درصدی در تلفات غیرنظامیان نسبت به سال ۲۰۱۷ است. همچنین تلفات غیرنظامیان ناشی از حملات انتحاری از جانب عناصر ضددولتی، و به طور عمده داعش/دولت اسلامی ولایت خراسان نیز، افزایش چشمگیری داشت. می توان گفت این روند، علاوه بر افزایش آسیب هایی ناشی از عملیات هوایی و عملیات جستجو بر غیر نظامیان، بیش از جبران کاهش مداوم تلفات غیرنظامیان از نبردهای زمینی بوده است. چراکه حملات انتحاری و عملیات هوایی هرکدام باعث بیشترین تلفات غیرنظامی برای این نوع تاکتیک ها ثبت شده توسط یوناما بوده اند.” (UNAMA, February 2019, p. 1)
“بر اساس داده های موجود، چنین تخمین زده شد که ۳۷۲،۰۰۰ مورد جابجایی و بیجاشدگی ناشی از درگیری و منازعات در سال ۲۰۱۸ رخ داده باشد. با وجود سطوح بالای خشونت از نظر تاریخی، این تعدادِ مطرح شده در سال ۲۰۱۸، کمتر از بیجاشدگی های تخمینی در سال ۲۰۱۷ (با حدود ۴۷۴۰۰۰ بیجاشدگی) است. و به طور کلی تعداد کل بیجاشدگان داخلی [تا ۳۱ دسامبر ۲۰۱۸] ۲،۵۹۸،۰۰۰ مورد بود”. (IDMC, May 2019, p.1) “گزارش های مطبوعاتی در دسامبر ۲۰۱۸ و اوایل سال ۲۰۱۹ حاکی از امکان عقب نشینی برخی نیروهای آمریکایی توسط دولت ترامپ می باشد، هرچند مقامات آمریکایی در آن زمان اذعان کردند که هیچ گونه تصمیم سیاستی برای کاهش سطح نیروهای ایالات متحده اتخاذ نشده است. با این وجود بسیاری از ناظران ارزیابی کرده اند كه خروج نیروهای نظامی از سوی آمریكا منجر به فروپاشی دولت افغانستان و حتی احتمال برقراری مجدد کنترل طالبان شود. گرچه حداقل برخی از معیارهای کلی که مربوط به مدیریت و اداره ی جنگ است محرمانه بوده و یا منسوخ شده و دیگر تهیه نمی شوند (ازجمله ارزیابی های کنترل ارضی و جمعیتی در سطح منطقه از تاریخ ۳۰ آوریل ۲۰۱۹، گزارش فصلی از بازرس کل ویژه بازسازی افغانستان)، لیکن با هر معیاری در نظر گیریم، طالبان در حال حاضر از هر سال در موقعیت نظامی قوی تری از سال ۲۰۰۱ قرار دارد. (CRS, 1 May 2019, p. ii)
“طبق گفته ی مقامات نظامی آمریکا به گروه بحران (Crisis Group)، آنها به امید تشویق شورشیان برای نرم کردن رویکرد خود در جهت پیشروی به سمت مذاکرات صلح، در حال فعالیت برای افزایش فشارها برروی طالبان می باشند. این استراتژی شامل اتكای شدید بر نیروی هوایی است. ۹ ماه پس از آتش بسِ ۲۰۱۸، شاهد رکوردشکنیِ تعدادِ ۵۹۱۴ حمله هواییِ بی سابقه به افغانستان بودیم که بیش از ۵۰ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل است. همچنین بازه زمانی بین ژوئیه ۲۰۱۸ تا مارس ۲۰۱۹، آخرین ماه در دسترسی به داده ها، شامل ۵،۹۱۴ سلاحِ رها شده توسط هواپیماهای دارای سرنشین و خلبان از راه دورِ ایالات متحده است. در مدت مشابه ۹ ماهه در یک سال پیش، این تعداد شامل ۳ هزار و ۹۱۳ فقره سلاح رها شده بود. لیکن باید درنظر داشت که این ارقام شامل حملات نیروی هوایی افغانستان که در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت، نیست. [….] عمده این حملات هوایی مناطق روستایی را مورد هدف قرار می داد.
به هرروی، الگوهای خشونت در حال تغییر است. در گذشته، شورشیان بیشترین تلفات را بر غیرنظامیان وارد می ساختند. لیکن این روند امسال(۲۰۱۹) شروع به تغییر کرد. آخرین موج جنگ شامل تعداد زیادی از غیرنظامیانی است که توسط نیروهای بین المللی و متحدان افغان خود کشته شده اند. (ICG, 5 July 2019) گزارش دفتر حمایت از پناهندگی اتحادیه اروپا در ژوئن ۲۰۱۹ اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت امنیتی در سطح استان ها/ولایات ارائه می دهد. (EASO, June 2019)
“در ۲۸ سپتامبر، افغانستان چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خود از سال ۲۰۰۴ تاکنون را برگزار کرد. در حالی که میزان خشونت مرتبط با انتخابات در ماه های منتهی به روز رأی گیری نسبتا پایین بود، دو حمله انتحاری مورد توجه و رده بالا به حوزه های مربوط به انتخابات در ماه های ژوئیه و سپتامبر، همراه با یک کارزار گسترده طالبان به منظور ترساندن شهروندان افغانستان برای عدم شرکت در انتخابات؛ نگرانی و تردیدهایی را در مورد آنچه در روز انتخابات اتفاق خواهد افتاد، ایجاد کرد. […] در ۲۸ سپتامبر، روز انتخابات ریاست جمهوری، یوناما ۱۰۰ حادثه مربوط به انتخابات که عمدتا به طالبان نسبت داده شد را همراه با تلفات غیرنظامیان در سراسر کشور، از جمله بسیاری از غیرنظامیانی که در انتخابات ریاست جمهوری مشارکت کننده نبودند”، ثبت کرد.” (UNAMA, October 2019, p. 1)
“از اول ژانویه تا ۳۰ سپتامبر، یوناما ۸،۲۳۹ مورد تلفات غیرنظامی (۲۵۶۳ کشته و ۵،۶۷۶ زخمی) را ثبت کرد، که با مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ همسان بود. عناصر ضددولت همچنان باعث بیشترین تلفات غیرنظامیان در افغانستان شده و همچنین باعث کشته شدن تعداد بیشترِ غیرنظامیان نسبت به نیروهای وابسته به دولت در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۹ شدند؛ برخلاف نیمه اول سال ۲۰۱۹ که نیروهای وابسته به دولت موجب کشته شدن بیشتر غیرنظامیان شدند. چهل و یک درصد از کل تلفات غیرنظامیان زنان و کودکان بودند. غیرنظامیانی که در ولایت های کابل، ننگرهار، هلمند، غزنی و فاریاب زندگی می کردند (به ترتیب) مستقیما تحت تأثیر درگیری ها قرار گرفتند. در طول نه ماه اول سال ۲۰۱۹، استفاده ترکیبی از بمب ها و مواد منفجره ی دست سازِ انتحاری و غیر انتحاری مهمترین علت تلفات غیرنظامیان بوده است که موجبِ ۴۲ درصد از کل تلفات گردید، این در حالی است که پس از دو سه ماهه اول سال این رقم ۲۸ درصد بود. همچنین درگیری های زمینی دومین علت اصلی تلفات غیرنظامیان (۲۹ درصد) و به دنبال آن حملات هوایی (۱۱ درصد) نیز سومین علت عمده بود. عملیات هوایی همچنان مهمترین نوع حوادث دخیل در مرگ و میر غیرنظامیان بوده که باعث ۲۳ درصد مرگ غیرنظامی می شود.” (UNAMA, 17 October 2019, pp. 1-2)
“از اول ژانویه تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۹، عناصر ضددولت باعث ایجادِ ۵،۱۱۷ تلفات غیرنظامی (۱۲۰۷ کشته و ۳،۹۱۰ زخمی) شدند که این میزان، ۶۲ درصد از کل تلفات غیرنظامیان محسوب می شود. در حالی که این ارقام نشان دهنده کاهش کلیِ سه درصدی از تلفات غیرنظامیان منتسب به عناصر ضددولتی نسبت به مدت مشابه آن در سال ۲۰۱۸ است، لیکن افزایش اخیر تلفات غیرنظامیان نسبت داده شده به طالبان امری قابل توجه و تامل است. یوناما تعدادِ ۳۸۲۳ مورد تلفات غیرنظامی (۹۲۲ کشته و ۲۹۰۱ زخمی) را اعلام و ۴۶ درصد از تلفات غیرنظامیان را به طالبان نسبت می دهد. تلفات غیرنظامیان منتسب به طالبان در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۹ در مقایسه با مدت زمان مشابه آن در سال ۲۰۱۸، به میزانِ ۳۱ درصد افزایش داشته است. به هر حال، با درنظر گرفتن مقایسه ی ماه های جولای، آگوست و سپتامبر سال ۲۰۱۹ با سه ماهه سوم سال ۲۰۱۸، می توان گفت این مقایسه بیش از سه برابر تلفات غیرنظامیان ناشی از طالبان را نشان می دهد. یوناما همچنین ۱۰۱۳ تلفات غیرنظامی (۲۲۹ کشته و ۷۸۴ زخمی) را اعلام کرده که ۱۲ درصد تلفات غیرنظامیان را به داعش/ ولایت خراسان نسبت داده است. این تعداد، در مقایسه با ۹ ماهه سال ۲۰۱۸، کاهشی ۴۹ درصدی داشته است. عناصر ناشناخته ضددولت موجب ۲۸۱ مورد تلفات غیرنظامی (۵۶ کشته و ۲۲۵ زخمی)، یا به عبارتی سه درصد تلفات غیرنظامی شدند.” (UNAMA, 17 October 2019, p. 3)
“از اول ژانویه تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۹، نیروهای وابسته به دولت باعث ۲،۳۴۸ مورد تلفات غیرنظامی (۱،۱۴۹ کشته و ۱،۱۹۹ زخمی) شدند که ۲۶ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ بود. بدین ترتیب می توان گفت، نیروهای وابسته به دولت به طور کلی مسئول ۲۸ درصد از تلفات غیرنظامیان بودند. در طول نه ماه اول سال ۲۰۱۹، یوناما ۱۲۶۱ مورد از تلفات غیرنظامی (۴۸۴ کشته و ۷۷۷ زخمی)، که نشان دهنده ی ۱۵ درصد از کل تلفات غیرنظامیان بود را، به نیروهای امنیت ملی افغانستان نسبت داده است؛ این این رقم با آمار تلفات غیرنظامیان از مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ همانند و یکسان است. همچنین از دیگر سو، یوناما ۶۸۲ مورد تلفات غیرنظامی نیز (۴۶۸ کشته و ۲۱۴ زخمی)، که هشت درصد تلفات غیرنظامی را نشان می دهد، به نیروهای نظامی بین المللی نسبت داده است که این رقم در مقایسه با سال گذشته بیش از چهار برابر افزایش داشته است. همچنین یوناما ۱۵۵ مورد تلفات غیرنظامی (۷۹ کشته و ۷۶ زخمی)، که حاکی از دو درصد از کل تلفات غیرنظامی می باشد را، با پیشی گرفتنِ نیروهای شاهین مستقر در پکتیکا از نیروی حفاظتیِ خوست به لحاظ تلفات غیرنظامیان، به گروه های مسلح وابسته به دولت نسبت داده است. ۲۵۰ مورد تلفات غیرنظامیِ باقیمانده (۱۱۸ کشته و ۱۳۲ زخمی)، که سه درصد از کل تلفات غیرنظامی را نشان می دهد نیز، به نیروهای نامعلوم یا نیروهای متعدد وابسته به دولت نسبت داده شدند.” (UNAMA, 17 October 2019, p. 8)
“اعداد و ارقامِ کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان[۲] نشان می دهد که طی شش ماه اول سال ۱۳۹۸ [۲۱ مارس-۲۱ سپتامبر]، در مجموع ۶،۴۸۷ غیرنظامی در افغانستان کشته و یا زخمی شده اند که از این تعداد ۱،۶۱۱ کشته و ۴۸۷۶ نفر غیرنظامی زخمی شده اند. این ارقام نسبت به شش ماه اول سال ۱۳۹۷، افزایشی ۸٫۳۶ درصدی را نشان می دهد. […] طبق یافته های کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در طی شش ماه اول سال ۱۳۹۸، تقریبا ۷۵٪ از تلفات غیرنظامیان توسط طالبان، ۳٪ توسط داعش، و ۱۱٪ توسط نیروهای دولتی انجام شده است. و عاملان برای ۱۰٪ از تلفات غیرنظامیان شناسایی نشدند. باقی تلفات نیز به واسطه شلیک موشک های پاکستانی به سمت ولایت کنر بودند.” (AIHRC, 21 October 2019)
“طی این سه ماه [۱ ژوئیه-۳۰ سپتامبر]، با متوقف ساختن مذاکرات صلح با طالبان از سوی رئیس جمهور دونالد ترامپ پس از ادعای شورشیان در حمله به کشته شدن یک سرباز آمریکایی در ۵ سپتامبر، و با انتخابات ریاست جمهوری دولت افغانستان در اواخر سپتامبر؛ شاهد نبردهای سنگینی بین همه طرف های درگیر در افغانستان بودیم.” (SIGAR, 30 October 2019, p. 67) “سه ماه پس از متوقف کردن تلاش های دیپلماتیکی که می توانست پایان بخشِ طولانی ترین جنگ ایالات متحده توسط ترامپ باشد، ایالات متحده [در ۷ دسامبر ۲۰۱۹] مذاکرات با طالبان در قطر را از سر گرفت.” (Al Jazeera, 7 December 2019)
” پروژه اطلاعاتی رخداد و مکان مناقشه های مسلحانه در این سه ماه (۴ ژوئن-۳۱ اوت ۲۰۱۹) تعدادِ ۴,۰۰۵ مورد خشونت سیاسی و حوادث اعتراضی را ثبت کرده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۱ درصد افزایش، با تمرکز حوادث در جنوب و شرق افغانستان را نشان می دهد. داده ها حاکی از آن است که این تغییرِ مهمِ این سال در مقایسه با موارد مشابه از یک سال قبل، عمدتا به واسطه ی افزایش تعداد نبردهای ثبت شده در این سه ماه صورت گرفته و تشدید شده است یعنی: ۲۵۳۰ مورد در مقابل ۱،۵۷۹ موردِ ثبت شده در ژوئن-آگوستِ سالِ ۲۰۱۸٫ پروژه اطلاعاتی رخداد و مکان مناقشه های مسلحانه، یک نبرد و جنگ را به عنوان “واکنشی خشونت آمیز بین دو گروه مسلح سیاسی سازمان یافته در یک زمان و مکانی خاص” تعریف می کند، مانند درگیری های مسلحانه یا فعالیت های بازیگران حکومتی یا غیردولتی که برای گرفتن یک قلمرو انجام می شود. نبردها می توانند بین گروه های مسلح و سازمان یافته دولتی، غیر دولتی، خارجی یا در هر ترکیبی از این دست باشد. ” (SIGAR, 30 October 2019, p. 72)
“در کل، بین ۹ آگوست و ۷ نوامبر ۲۰۱۹، یوناما تعدادِ ۶۶۵۴ وقایعِ امنیتی را ثبت کرده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایشی ۱۳ درصدی را نشان می دهد. بیشترین تعداد این حوادث در منطقه جنوب و پس از آن در مناطق شرقی و جنوب شرقی افغانستان رخ داده است که این سه منطقه ۶۰ درصد از کل حوادث را تشکیل می دهند. فعال ترین مناطق درگیر در حوادث و درگیری ها ولایاتِ هلمند، قندهار و ننگرهار بودند. پس از کاهش درگیری ها در تعطیلات عید قربان در اواسط ماه اوت، درگیر ها و منازعات در ماه سپتامبر شدت گرفت. […] “در روز انتخابات، سازمان ملل ۶۴۳ مورد حادثه امنیتی را ثبت کرد که بالاترین رقم در یک روز انتخابات از سال ۲۰۰۴ بود. […] که بیشترین حوادث در قندوز و کابل بوده است. در مجموع، ۷۷ حمله علیه مراکز رای دهی، از جمله ۳۵ مدرسه صورت گرفت […].
علی رغم سرعت بالای درگیری ها، نه نیروهای وابسته به دولت و نه عناصر مخالف دولت، هیچ یک در طول دوره گزارش به دستاوردهای ارضی قابل توجهی دست نیافتند. طالبان فشار خود را بر مناطق شهری، و بیشتر در شمال شرقی حفظ کردند و همچنین در اوایل سپتامبر دو حمله علیه مراکز ولایاتِ بغلان و قندوز راه انداختند. طالبان مرکز اداری ولسوالی اناردره در ولایت فراه را تصرف کرده و بر هفت مرکز اداری ولسوالی های دیگر را در تخار (درقد، چاه آب و خواجه غار)، قندوز (دشت ارچی، قلعه زال و خان آباد) و بغلان (گذرگاه نور) موقتا تسلط یافت. در جریان انتخابات ریاست جمهوری نیز، طالبان بر سه مرکز اداری منطقه در ولایت تخار (خواجه غار، بهارک و چاه آب) و همچنین منطقه قوش تپه در ولایت جوزجان چیره شدند. […]
در پاسخ به این حملات، نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان نیز در مقابل برای کاهش فشار طالبان در جاده ها و بزرگراه های اصلی، به عنوان مثال، در بخش جنوبی استان زابل و استان های شمال شرقی، عملیات گسترده ای را به راه انداختند. بدین ترتیب نیروهای افغان مراکز اداری ولسوالی ها در یمگان، وردوج و کران و منجان در ولایت بدخشان، دهانه غوری در ولایت بغلان و جغتو در ولایت غزنی که برخی از آنها از سه تا چهار سال تحت کنترل طالبان بود را بازپس گرفتند.[…]
حملات خبرساز و رده بالا از سوی عناصر ضددولت، با ۳۱ حمله انتحاری در طول دوره گزارش، در مقایسه با ۲۵ مورد در مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته است.[…] نیروهای نظامی بین المللی و همچنین نیروهای افغان فشار خود بر سنگرهای دولت اسلامی عراق و شام ولایت خراسان در شرق افغانستان را حفظ کردند. […] داعش ولایت خراسان در مقایسه با ۹ حمله ادعا شده در مدت مشابه در سال ۲۰۱۸، در طول دوره گزارش شده ی سال ۲۰۱۹، تنها ادعایِ یک حمله را داشت و آن حمله ی ۱۷ اوت به یک جشن عروسی شیعه در شهر کابل بود.” (UNGA, 10 December 2019, p. 5-6)
ادامه در پست بعد …
منبع: www.ecoi.net
[۱] the Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED)
[۲] The Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC)