بایدن طرفدار نظام فدرالی در افغانستان است؟
۱۶ فروردین (حمل) ۱۴۰۰ – ۵ / ۴/ ۲۰۲۱
بایدن طرفدار نظام فدرالی در افغانستان است؟
نظام فدرال در افغانستان
وحیده پیکان کارشناس حوزه آسیای میانه- ایندیپندنت فارسی
جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، افغانستان را ماموریتی دشوار می‌داند و آن دلسوزی و سخاوت دوران طلایی گذشته را ندارد که در آن، جورج بوش با پروژه دولت‌سازی در محور نظام ریاستی متمرکز با هزینه سنگینی در این کشور پیش گرفته بود. آقای بایدن پیش از انتخاب خود به ریاست‌جمهوری آمریکا گفته بود که افغانستان درست‌شدنی نیست و «اصلا امکان ندارد که این کشور یکپارچه شود.»
اما سؤال اساسی در این شرایط حساس سیاسی این است که آیا او طرفدار بخش‌بندی و فدرالی شدن افغانستان است تا تمام جناح‌ها و گروه‌های سیاسی از جمله طالبان حاکم قلمروی خود باشند؟
در شرایطی که آمریکا با تفرقه داخلی، همه‌گیری کرونا، اقتصاد آسیب‌دیده، روابط شکننده جهانی، بحران هسته‌ای ایران، اختلافات خاورمیانه، چین توسعه‌طلب و روسیه ستیزه‌جو دست‌به‌گریبان است، مسئله افغانستان شاید از دردسرهای بزرگ جو بایدن به حساب نیاید؛ اما درهرحال برای در امان نگه‌داشتن آمریکا از بازگشت القاعده، داعش یا هر گروه پیکارجوی دیگر، حفظ دستاوردهای بزرگ ۲۰ ساله مشترک آمریکا و افغانستان و بازگرداندن ثبات نسبی در این کشور، افغانستان اهمیت پیدا می‌کند.
هرچند آقای بایدن در روزهای نخست کاری خود به‌عنوان قدرتمندترین مرد جهان، سیاستش در قبال افغانستان را اعلام نکرده است، اما با بررسی سخنان پیشین او شاید بتوان ذهن او را تا حدی خواند.
آقای بایدن پیش‌تر درباره افغانستان سخنان تندی زده است. او برخلاف دونالد ترامپ، این کشور و منطقه جنوب‌آسیا را می‌شناسد و از پیچیدگی اوضاع در این منطقه باخبر است. رئیس‌جمهور جدید آمریکا که همین چهار سال پیش در سمت معاون ریاست‌جمهوری آمریکا بر جنگ‌های عراق و افغانستان نظارت داشت، قاطعانه خواهان پایان جنگ در این منطقه است. او در سخنان خود درباره افغانستان وعده داده بود که به جنگ‌های بی‌پایان در افغانستان و خاورمیانه خاتمه می‌دهد و بیشتر نیروهای آمریکا را از افغانستان به خانه بازمی‌گرداند؛ اما ماموریت نیروهای آمریکا را به‌طور دقیق بر مبارزه با القاعده و داعش در این منطقه متمرکز می‌کند.
او تصریح کرده بود: «گیر افتادن در جنگ‌های غیرقابل پیروزی، فقط توانایی ما را از هدایت موضوعات دیگری که توجه ما را می‌طلبد، از بین می‌برد و از بازسازی ابزارهای دیگر قدرت آمریکا باز می‌دارد.»
بایدن بعدا و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در گفت‌وگویی تلویزیونی گفت: «درباره افغانستان باید بگویم من کاملا مخالف ایده ملت‌سازی در این کشور بودم…ممکن نیست که آن کشور متحد شود، اصلا امکان ندارد که آن کشور یکپارچه شود.»
بسیاری، این سخنان را حمل بر طرفداری آقای بایدن از یک نظام غیرمتمرکز برای اداره امور کشوری کردند که اقوام، قبایل و گروه‌های سیاسی گوناگونی در آن با تفاوت‌های نژادی و فرهنگی کنار هم زندگی می‌کنند. بایدن در این سخنان به‌صورت ضمنی «فدرالیسم» را راه‌حل افغانستان دانسته بود؛ چرا که او پیش‌تر و در اظهارات قبلی خود در ماه سپتامبر ۲۰۱۹ هم تاکید کرده بود: «وقتی که پاکستان سه ولایت افغانستان را در شرق کشور کنترل می‌کند، نمی‌توانیم افغانستان را درست کنیم. درست‌شدنی نیست.»
وی سپس به‌صراحت بین طالبان و القاعده تفاوت قائل شد و گفت که آمریکا نه طالبان، بلکه القاعده را دشمن خود می‌داند. او در سال ۲۰۱۱، زمانی که معاون ریاست‌جمهوری آمریکا بود، به مجله نیوزویک گفته بود: «طالبان دشمن ما نیست؛ این بسیار مهم است. تاکنون هیچ جمله یا اظهارنظری از رئیس‌جمهور اوباما در زمینه سیاست ما شنیده نشده که گفته باشد طالبان دشمن ماست، زیرا این موضوع منافع ایالات‌متحده را تهدید می‌کند.»
بااین‌حال، افغانستان دموکراتی که در آن حقوق زن و مرد تا حد زیادی برابر شده و حقوق بشر نسبت به گذشته به‌مراتب بهبود یافته است، بخشی از میراث سیاسی بایدن نیز قلمداد می‌شود و او بر این نکته هم تاکید کرده است که نباید شیرازه حکومت در این کشور از هم گسسته شود. او گفته بود: «اگر طالبان در موقعیتی قرار گیرند که قادر به سرنگونی حکومت کنونی افغانستان که برای جلوگیری از آسیب رساندن افراد بد به آمریکا، با ما همکاری می‌کند، باشند، آنگاه این موضوع به مسئله‌ای برای آمریکا تبدیل خواهد شد.»
بنابراین دولت جدید آمریکا هرچند طرفدار بازگشت طالبان در راس قدرت نیست، اما از روند صلح و مذاکرات با طالبان حمایت خواهد کرد. مشاوران ارشد بایدن اکنون سرگرم بررسی توافقنامه صلح آمریکا با طالبان است که در دوره ترامپ تدوین شده است. هیئت مذاکره‌کنندگان طالبان و دولت نیز منتظرند تا دریابند دولت بایدن چقدر به آنچه بر آن توافق شده، راضی است و آیا نیروهایش را تا ماه مه سال جاری از این کشور خارج خواهند کرد یا خیر؟
اکنون شاید بزرگترین گامی که آقای بایدن می‌تواند در این زمینه بردارد، این باشد که طالبان و دولت را هرچه سریع‌تر تشویق کند تا ماه مه سال جاری روی نقشه‌راه سیاسی برای آینده این کشور توافق کنند و خروج نیروهای آمریکایی باقیمانده را که تعدادشان به دو هزار و ۵۰۰ نفر می‌رسد نیز به این موافقتنامه مشروط کند. به این ترتیب بزرگترین شانس برای پایان آبرومندانه جنگ آمریکا و برقراری ثبات نسبی در افغانستان، به هدر نخواهد رفت.
منبع: ایندیپندنت فارسی