اقتصاد سر تیتر خبرها سیاست نخستین خبرها یادداشت ها

از واقعیت تا افسانه: آیا پروژه تاپی به بهره برداری نهایی در افغانستان خواهد رسید؟

پروژه تاپی2 — Workers stand near a gas pipe during the launching ceremony of construction work of the TAPI project on the Afghan section of a natural gas pipeline that will link Turkmenistan through Afghanistan to Pakistan and India, near the town of Serhetabat, Turkmenistan February 23, 2018. REUTERS/Marat Gurt - RC134AE344A0

۲۷ دی(جدی)۱۴۰۰-۲۰۲۲/۱/۱۷

افغانستان به دلیل موقعیت برتر ژئوپلتیکی و به عنوان چهارراه منطقه ای همواره در مرکز برنامه ها و پروژه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای منطقه و جهان بوده است. در این میان، پروژه های اقتصادی گوناگونی با نقش دادن به افغانستان توسط کشورهای همسایه و منطقه طرح ریزی و حتی کارهای اولیه به بهره برداری رسیده است. پروژه تاپی یا خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند از جمله مهم ترین و یکی از پرسودآورترین پروژه های اقتصادی در صورت تحقق آن است که از سال ۲۰۱۶ تلاش هایی برای نهایی سازی آن توسط کشوهای همکار صورت گرفته است. این در حالی است که علی رغم بازه زمانی مشخصی برای ختم آن هنوز این پروژه به مرحله تکمیل نرسیده است. ناامنی، مشکلات مرکزی کشورهای همکار، مشکلات مالی از جمله دلایلی است که مسیر این پروژه بزرگ و سودآور را ناهموار کرده است. این در حالی است که سرنوشت این پروژه در افغانستان بعداز گذر سال های زیادی هنوز مبهم، پیچیده و متاثر از فضای به شدت در نوسان افغانستان است. در چنین شرایطی اکنون که طالبان بر سر کار آمده است در تلاش است تا کار این پروژه را از سر بگیرند. اما آیا پروژه تاپی در افغانستان به مرحله اجرا می رسد.

پروژه تاپی: ظاهری آرام اما درونی آشفته در فضای ملتهب افغانستان

خط لوله تاپی که به عنوان خط لوله صلح نیز شناخته می شود، از ترکمنستان آغاز و از افغانستان عبور می کند تا وارد پاکستان و هند شود. طرح این پروژه در ابتدا در دهه ۱۹۹۰ برای کسب درآمد از ذخایر ترکمنستان از طریق صادرات گاز طبیعی از طریق افغانستان به پاکستان و هند طراحی شد. خط لوله گاز تاپی، گاز تولید شده از میدان گازی گالکینیشن در ترکمنستان را به افغانستان، پاکستان و هند منتقل می کند. این خط لوله از منطقه مرزی ترکمنستان شروع و مسافت ۲۱۴ کیلومتری را تا افغانستان طی خواهد کرد. از طریق شاهراه قندهار-هرات در افغانستان به طول ۷۷۴ کیلومتر خواهد گذشت.همچنین، این مسیری ۸۲۶ کیلومتری را در پاکستان در سراسر شهرهای کویته و مولتان پوشش خواهد داد و در نهایت در فاضیلکا در مرز هند و پاکستان و در منطقه پنجاب هند ختم خواهد شد. بر مبنای برآوردها این خط لوله در ابتدا ۲۷ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال را انتقال می دهد که پس از یکسال بهره برداری به ۳۳ میلیارد متر مکعب افزایش می یابد.

علاوه بر این، خط لوله تاپی در دو فاز در حال ساخت است. یک خط لوله جریان آزاد با ظرفیت تحویل تقریباً ۱۱ میلیارد مترمکعب در سال و با دو ایستگاه کمپرسور در ترکمنستان توسعه خواهد یافت. فاز دوم، شش ایستگاه کمپرسور را در مناطق افغانستان و پاکستان اضافه خواهد کرد تا ظرفیت تحویل را به حدود ۳۳ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد. این پروژه توسط بانک توسعه آسیایی حمایت مالی می شود. در نهایت، هدف از این پروژه این است که سطح منحصر به فردی از تجارت و همکاری را در سراسر منطقه تسهیل کند و در عین حال از صلح و امنیت بین چهارکشور نیز حمایت کند. همچنین، انتظار می رود بیش از ۱٫۵ میلیون نفر در افغانستان، پاکستان و هند از امنیت انرژی بلندمدت ارائه شده توسط این پروژه بهره مند شوند، درآمد ترکمنستان از طریق فروش گاز افزایش یابد و افغانستان و پاکستان نیز از طریق هزینه های ترانزیت از مزایایی برخوردار خواهند شد. از همین رو کار برروی پروژه تاپی در افغانستان در فوریه ۲۰۱۶ آغاز شد. قرار بود این خط لوله ۶۱۷ کیلومتری از افغانستان عبور کند. اما به دلیل شرایط داخلی، امنیت در افغانستان و تنش های هند و پاکستان و مسائل منطقه ای، پروژه اتصال اجرا نشد. شرکت دولتی ترکمنستان، ترکمن گاز، مشارکت کننده اصلی این پروژه است که مسئول تامین مالی ۸٫۵ میلیارد دلار از ۱۰ میلیارد دلار هزینه و همچنین مدیریت خط لوله تاپی است. افغانستان، پاکستان و هند تنها پنج درصد از هزینه پروژه (حدود ۵۰۰ میلیون دلار) متعهد شده اند که این می تواند نشان از مخاطره آمیز بودن پروژه یا عدم حمایت احتمالیِ آنها باشد. بنابراین، اگر طرف های مشغول در پروژه ای که هنوز به بودجه اضافی نیاز دارد سرمایه گذاری بیشتری صورت ندهند، بر سرمایه‌گذاران بالقوه در قابلیت اجرای پروژه تاثیر می گذارد. برای ترکمنستان، خط لوله تاپی یک پروژه اقتصادی حیاتیست بنابراین ترکمنستان به یک مسیر صادراتی متنوع نیاز دارد تا به آنها مزیت استراتژیک در سرمایه گذاری از منابع خود را بدهد. تاپی و پروژه مسیر دریای خزر برای ترکمستان اهمیت راهبردی دارند. زیرا تنها صنعت قابل ‌توجه کشور ترکمنستان، تجارت گاز است و ترکمنستان تمایل ندارد به یک خریدار خاص متکی باشد چون در آن صورت خود را در انحصار خواهد دید و این به ضرر اقتصادی آن کشور تلقی می ‌شود. ترکمنستان قصد دارد تولید سالانه صنعت ملی نفت و گاز خود را به میزان ۲۵۰ میلیارد متر مکعب توسعه دهد و بیش از ۷۰ درصد آن را صادر کند. تخمین زده می شود که بیش از ۱٫۵ میلیارد نفر از خط لوله تاپی در کشورهای افغانستان، پاکستان و هند از طریق امنیت بلند مدت انرژی بهره مند شوند.(Parwani,2021).

خط لوله تاپی برای اولین بار بیش از ۳۰ سال پیش در یادداشت تفاهمی مابین ترکمنستان و پاکستان در سال ۱۹۹۵ برای خط لوله ای که سراسر افغانستان را در بر می گرفت، پیشنهاد شد. در آن زمان، طالبان در افغانستان قدرت داشتند و بخشی از مذاکرات مربوط به خط لوله بود. با این حال، ساخت و ساز این خط لوله بارها مکرراً به دلیل بی ثباتی سیاسی در این کشور به تاخیر افتاد؛ چنانچه اولین بار در سال ۱۹۹۸ و پس از حمایت یک شرکت مستقر در ایالات متحده، این پروژه به دنبال تنش های ایالات متحده با طالبان برسر بمب گذاری های القاعده در سفارت های آمریکا در کنیا و تانزانیا کنار گذاشته شد. همچنین پس از حمله ایالات متحده به افغانستان در سال ۲۰۰۱، ساخت و ساز پروژه بار دیگر به دلیل بی ثباتی سیاسی که در سراسر کشور گسترش یافته بود، به تعویق افتاد. اگرچه رهبران ترکمنستان، پاکستان و افغانستان در سال ۲۰۰۲ توافقنامه هایی را برای همکاری در این پروژه امضا کرده و بعدا در سال ۲۰۱۰ نیز هند به آن وارد شد اما، پیمایش و بررسی برای این پروژه تا سال ۲۰۱۸ آغاز نشد. طبق گفته بانک توسعه آسیایی، یعنی یکی از سهامداران این پروژه، خط لوله تاپی بیش از ۱۸۰۰ کیلومتر از مرز ترکمنستان-افغانستان تا مرز پاکستان-هند را در بر می گیرد. زمانی که این خط لوله به ظرفیت کامل خود برسد، سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند انتقال خواهد داد. همچنین

اما کار روی پروژه تاپی در افغانستان در فوریه ۲۰۱۶ آغاز شد. قرار بود خط لوله ای ۶۱۷ کیلومتری از از افغانستان عبور کند. اما به دلیل شرایط داخلی آشفته، امنیت در افغانستان و تنش‌های هند و پاکستان، مسائل منطقه ‌ای، پروژه اتصال اجرایی نشد. پیشتر گمانه زنی هایی وجود داشت که آیا این پروژه اتصال اصلا تکمیل خواهد شد یا خیر و تسلط طالبان بر کابل در ماه اوت این گمانه زنی ها را افزایش داد، اما حال آشکار است که کار در بخش افغانستان از پروژه خط لوله گاز تاپی در شرف آغازی مجدد است. چراکه امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان اعلام کرد کار روی بخش افغاستان از پروژه این خط لوله از سر گرفته خواهد شد و این اظهارات را پس از دیدار با رشید مردوف وزیر امور خارجه ترکمنستان در ۳۱ اکتبر در کابل بیان کرد. طی این جریان وزیر خارجه ترکمنستان برای یک سفر دو روزه وارد کابل شده بود. الحاقات دیگر نیز در حال بحث و بررسی قرار دارد. بنگلادش در سال ۲۰۱۲ برای پیوستن به پروژه تاپی درخواست داد و می تواند پنجمین کشوری پس از هند باشد که به این پروژه چند میلیارد دلاری می پیوند. بدین ترتب بنگلادش می‌تواند نقش مهمی در تقویت همکاری ‌های منطقه ‌ای حوزه انرژی ایفا کند، چانچه این کشور همچنین برای تسریع فعالیت‌ های توسعه ‌ای خود به بهبود اتصال در حوزه گاز نیز نیاز دارد. متقی تصریح کرد که در سفر وزیر امور خارجه ترکمنستان، دو طرف افغانستان و ترکمنستان در مورد تقویت روابط سیاسی و اقتصادی گفتگو کردند. مسائل مهمی مانند تاپی، اتصال ریلی و برق مورد بحث قرار گرفت. همچنین در مورد تقویت پروژه هایی که از دولت سابق شروع شده نیز صحبت شد.

پروژه ناتمام تاپی در افغانستان

اما کار روی پروژه تاپی در افغانستان در فوریه ۲۰۱۶ آغاز شد. قرار بود خط لوله ای ۶۱۷ کیلومتری از از افغانستان عبور کند. اما به دلیل شرایط داخلی آشفته، امنیت در افغانستان و تنش‌های هند و پاکستان، مسائل منطقه ‌ای، پروژه اتصال اجرایی نشد. پیشتر گمانه زنی هایی وجود داشت که آیا این پروژه اتصال اصلا تکمیل خواهد شد یا خیر و تسلط طالبان بر کابل در ماه اوت این گمانه زنی ها را افزایش داد، اما حال آشکار است که کار در بخش افغانستان از پروژه خط لوله گاز تاپی در شرف آغازی مجدد است. چراکه امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان اعلام کرد کار روی بخش افغاستان از پروژه این خط لوله از سر گرفته خواهد شد و این اظهارات را پس از دیدار با رشید مردوف وزیر امور خارجه ترکمنستان در ۳۱ اکتبر در کابل بیان کرد. طی این جریان وزیر خارجه ترکمنستان برای یک سفر دو روزه وارد کابل شده بود. الحاقات دیگر نیز در حال بحث و بررسی قرار دارد. درواقع این پروژه از همان ابتدا، امیدواری های زیادی را برای افغانستانی که سخت به تعامل منطقه ای و منابع مالی نیاز داشت، امیدوار کرده بود اما فضای به شدت ملتهب افغانستان و تحولات و موانع پیچیده آن اجازه پیشرفت این پروژه را نداد چنانکه حتی در دوره اشرف غنی که کار ساخت این پروژه در افغانستان با هیاهوی دولت شروع شد، با موفقیت به سرانجام نرسید.

خط لوله تاپی: رویای غیرممکن؟

با این وجود، جدا از مسئله افغانستان و در رابطه با خط لوله و بهره برداری نهایی آن سوال مهم این است که آیا این خط به بهره برداری نهایی خواهد رسید. به اعتقاد برخی از کارشناسان خط لوله تاپی نشان دهنده تلاشی بلندپروازانه از سمت طرف های متخاصم برای ایجاد یک خط لوله گاز به طول ۱۸۱۴ کیلومتر در سراسر قلمرو شرکت کنندگان است. در گفتمان سیاسی این پروژه که اغلب به عنوان«خط لوله صلح» از آن یاد می شود، امید زیادی وجود دارد که تاپی بتواند با شروع حمل ونقل گاز در سال ۲۰۲۲ عنصری از ثبات را از طریق شکوفایی اقتصادی به منطقه بیاورد. چنین امیدهایی به خوبی پایه گذاری شده است و تا حد زیادی با استدلال های روابط بین الملل از قبل موجود که از افزایش وابستگی متقابل اقتصادی ناگزیر همکاری متقابل را افزایش می دهد، منطبق است. یک امید دیگر از این پروژه این است که خط لوله تاپی به ایجاد انگیزه برای افغانستان، هند و پاکستان کمک کند تا پس از سال ها بی اعتمادی متقابل و گاهی اوقات درگیری نظامی آشکار، به دنبال بهبود همکاری باشند.

علاوه بر این، دستیابی ترکمنستان به بازارهای جهانی و گرم شدن روابط بین قدرت های منطقه ای را ایجاد خواهد کرد و قرار است افغانستان جنگ زده از این پروژه سود ببرد که از نظر تئوری می تواند تا حدودی در توسعه مجدد کمک کند. اما با این حال، علی رغم مزایای مفهومی گسترده از زمان آغاز این طرح نگرانی های امنیتی گسترده ای از آغاز وجود داشت. به طور مثال، درگیری های تاریخی مربوط به پاکستان، هند و افغانستان پیرامون مرزها منجر به حوادث مکرر شده است که در آن تنش ها بالا بوده است که اغلب به بسته شدن مرزها و گاهی اوقات به درگیری منجر شده است. همچنین، تا قبل از قدرت گیری دوباره طالبان در ۱۵ اوت، مشخص نبود که این پروژه در افغانستان در مواجهه با چالش های امنیتی از سوی طالبان به چه سرنوشتی دچار می شود در حالی که طالبان در این مورد همواره به حمایت از این پروژه اطمینان داده است. اما بازهم این نگرانی وجود داشت که تا چه میزان متعهد به این وعده هستند.چنانکه ولایاتی که این خط از آن عبور می کرد، طالبان نقش پررنگی داشتند(Taylor,2017).

آیا پایان جنگ در افغانستان کلید نهایی پروژه تاپی است؟

با این وجود، همانطور که گفته شد هنگام راه اندازی این پروژه یکی از نگرانی های جدی که به نظر می رسید به مانع و چالشی بزرگ فرارروی این طرح باشد، مسائل امنیتی به ویژه از جانب افغانستان و حضور طالبان به عنوان گروه ناراضی در این کشور است. چراکه طالبان به عنوان مخالفان جدی دولت پیشین مانع بزرگی برای برنامه ها این دولت بودند. اما این نگرانی در حالی مطرح می شد که طالبان بارها اعلام و ادعا کردند که تامین امنیت پروژه تاپی را برعهده خواهند گرفت و مشکلی ایجاد نخواهند کرد. حتی در جریان مذاکرات صلح و سفرهای منطقه ای این گروه در سفر به ترکمنستان بارها از حمایت خود از این پروژه را اعلام کردند. اکنون نیز که این گروه قدرت را در افغانستان به دست آورده اند، در تلاش برای جلب اعتماد طرف های این پروژه برای ادامه همکاری با دولت نوپای افغانستان است. به طوری که یکی از محورهای سفر اخیر امیرخان متقی، سرپرست کابینه موقت طالبان به ترکمنستان در همین راستا بوده است.

از طرف دیگر، این گروه در تلاشند تا نشانه های دیگری از حسن نیت خود را نسبت به این پروژه نشان دهند. به طور مثال، سعید خوستی سخنگوی وزارت داخله طالبان می گوید: پلان این است که یک قطعه سی هزار نفری استخدام شود برای امنیت پروژه تاپی در سطح کشور. در مسیری که پروژه تاپی می گذرد، امنیت آن تامین خواهد شد. در همین حال، سرپرست وزارت معادن و پطرولیم می گوید که طالبان حتی پیش از رسیدن دوباره به قدرت درباره تامین امنیت لوله گاز تاپی به ترکمنستان اطمینان داده بود. طالبان در گذشته قبل از اینکه قدرت را به دست بگیرند نیز برروی پروژه تاپی تمرکز و حتی اعلام حمایت کرده بودند. چنانکه این گروه در فوریه سال گذشته در کنفرانس خبری در عشق آباد گفت که ما از پیاده سازی و امنیت تاپی و سایر پروژه های توسعه ای در کشور خود پشتیبانی کامل می کنیم. سهیل شاهین صراحتا به ترکمنستان اطمینان داد که این طرح مورد حمله قرار نخواهد گرفت و طالبان همچنان متعهد به تامین امنیت آن هستند. با این حال، همچنان این پرسش مهم به قوت خودباقی است که آیا تنها مشکل پروژه تاپی تامین امنیت است و آن هم از جانب طالبان؟ و یا اینکه موانع مهم دیگری نیز برای بهره برداری این پروژه وجود دارد؟

در این باره باید گفت که از یک نظر پاسخ مثبت است: پایان جنگ در مقیاس بزرگ در افغانستان یکی از موانع دیرینه تاپی را بهبود می بخشد.چنانکه ترس از خصومت ها که مانع ساخت و ساز و تاثیرگذاری بر عملیات خط لوله می شود. اما صعود طالبان هیچ کمکی به رفع ایرادات وخیم پروژه از جمله تامین مالی،مسائل بانکی و مالکیت و بهره برداری از خط لوله نخواهد بود. اما با این حال، صعود طالبان بحث های تازه ای در مورد خط لوله گاز تاپی ایجادمی کند. به طوری که سهیل شاهین، در ۱۸ اوت ۲۰۲۱ گفت که تاپی یک پروژه با اولویت بلند مدت است که طالبان به طورکامل از آن حمایت می کند. نمایندگان طالبان همچنین در فوریه ۲۰۲۱ از عشق آباد ترکمنستان بازدید کردند و از این پروژه حمایت کردند(Mann,2021).

طالبان و پروژه تاپی

با نگاهی به رویکرد طالبان به پروژه تاپی، درک این مسئله آسان می شود که طالبان به این طرح به دیده مثبت و در راستای اهداف و منافع خود نگاه می کنند. حالا که دوباره این گروه به قدرت بازگشته اند به نظر می رسد در تلاش هستند تا کار این پروژه در افغانستان از سر گرفته شود. به طوری که به گزارش سلام وطندار، طبق اعلامیه وزارت خارجۀ امارت اسلامی، مقام‌های دو کشور افغانستان و ترکمنستان در ۱۶ ژاویه ۲۰۲۲ توافق کرده‌اند که تیم ‌های فنی دو طرف به تاریخ ۲۲ ماه روان میلادی، در کابل نشستی برگزار و کار برق، پروژۀ تاپی و تمدید راه ‌آهن را ماه مارچ افتتاح و به ‌طور عملی آغاز کنند. بدین ترتیب مقامات افغانستان معیار اصلی خود برای از سرگیری کار روی خط لوله گاز تاپی را تنظیم و تدوین کردند. اخیرا و به گفته وزارت امور خارجه امارت اسلامی افغانستان، ترکمنستان باید تمام هزینه های ساخت این خط لوله و راه اندازی آن را در خاک کشور بپردازد. انتظار می ‌رود که این وجوه پرداختی به‌ عنوان وام های بین‌ دولتی ترتیب داده شود و افغانستان به محض آغاز انتقال گاز طبیعی توسط این خط لوله، بازپرداخت این هزینه ها را از سهم خود از عواید ترانزیت گاز آغاز کند. وزارت افغانستان به نقل از وفا حاجی‌یف معاون وزير امور خارجه ترکمنستان در سفر خود به کابل در ماه ژانويه اشاره کرد که ترکمنستان در نظر دارد کار روي پروژه تاپي را در سپتامبر سال جاري آغاز کند. به نقل از شبکه تلویزیونی طلوع نیوز، ولی الله شاهین، مدیر مطالعات استراتژیک وزارت امور خارجه افغانستان، اظهار کرد که این وزارت امیدوار است «به زودی» موافقتنامه های برجسته ای را در زمینه تأمین مالی و کار ساخت و ساز منعقد کند. به گفته شاهین، مقامات افغان اعتبار توافقاتی را که دولت قبلی این کشور با ترکمنستان و پیمانکاران برای بخش ۸۲۰ کیلومتری افغانستان از خط لوله تاپی امضا کرده بودند را، حفظ خواهند کرد. سخنگوی وزارت مالیه افغانستان به طلوع نیوز گفت: “برای پروژه تاپی و سایر پروژه های انکشافی، بودجه سال مالی آینده در نظر گرفته خواهد شد”. به هر حال، زمانی که بر سر شرایط تامین مالی توافق شد، انتظار می‌رود که ساخت و ساز و کار میدانی روی خط لوله تاپی در استان غربی هرات، جایی که نشستی بین مقامات ترکمنستان و افغانستان برای بحث در مورد این پروژه در پایان سال گذشته برگزار شد، از سر گرفته شود. پروژه تاپی با هدف تحویل سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان و از طریق افغانستان و پاکستان به هند و در مجموع مسافتی حدود ۱۸۰۰ کیلومتر می باشد. این خط لوله از ولایات هرات، فراه، نیمروز، هلمند و قندهار در افغانستان می گذرد و در امتداد شاهراه قندهار-هرات و سپس از طریق کویته و مولتان در پاکستان به شهر فاضلکا در هند نزدیک مرز خود با پاکستان می رسد.

انتظار می رود افغانستان در ۱۰ سال اول بهره برداری ۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز از این خط لوله دریافت کند. این حجم در دوره ۱۰ ساله دوم به ۱ میلیارد متر مربع و در دوره ۱۰ ساله سوم به ۱٫۵ میلیارد متر مربع افزایش می یابد. ترکمنستان در سال ‌های اخیر یکی از محرک ‌های حمایتیِ اصلی تاپی بوده است و دیپلمات ‌های این کشور سال گذشته مکررا برای گفتگو در مورد پروژه خط لوله به پاکستان و هند سفر کردند. ترکمنستان سهم بزرگی از گاز خود را از طریق یک خط لوله سه لاینی در سراسر قزاقستان و ازبکستان به چین می فرستد، اما هیچ پیشرفتی در خط چهارم برنامه ریزی شده قبلی برای افزودن ظرفیت به این مسیر صورت نگرفته است. در همین حال، روسیه با اصرار بر اینکه تمام گاز ترکمنستان پس از ورود به روسیه توسط شرکت انحصاری دولتی گازپروم خریداری خواهد شد، ترکمنستان را از استفاده از شبکه خط اصلی خود برای ترانزیت و فروش گاز در اوکراین و اروپا محدود کرده است. (Afanasiev,2022). در نیتجه، اکنون که رایزنی با مقامات جدید افغانستان انجام گرفته است، انتظار می رود تاپی سطح منحصر به فرد تجارت و همکاری را در سراسر منطقه تسهیل و همچنین از صلح و امنیت بین چهار کشور حمایت کند.

به هرحال نگرانی هایی از تغییر رژیم در افغانستان و حذف نفوذ نظامی غرب فرضیاتی از اختلال در روند اجرای خط لوله گاز ترکمنستان – افغانستان – پاکستان – هند (تاپی) را بیش از پیش محتمل کرده بود. چراکه پس از روی کار آمدن مجدد طالبان در اوت ۲۰۲۱ و ایجاد چرخشی سیاسی در قدرت و حکومت افغانستان، انجام پروژه های اجرایی چه داخلی و چه منطقه ای و مشترک مابین کشورهای همسایه معلق گردید. لیکن به نظر می رسد حکام جدید افغانستان در پیِ تداوم و تکمیلِ پیاده سازی پروژه هایی هستند که توسط دولت سابق منعقد گردیده و برای آغاز به کار مجدد آنها نیز در حال رایزنی و مراوده می باشند. از دیگر سو به نظر می رسد طالبان از انعقاد قراردادهای مشترکِ جدید با همسایگان خود نیز استقبال کرده و برای نشان دادن چهره ای اصلاح گر، میانه رو و طرفدارِ امنیت، پیشرفت و توسعه در افغانستان گام برداشته اند. به طوری که به گفته بلال کریمی، سخنگوی طالبان آنها امنیت را در طول مسیر پروژه در تمام ولایاتی که خط لوله در آن ساخته می شود، تامین خواهند کرد. او افزود که آنها از هم اکنون کار روی پیش نویس این طرح را آغاز کرده اند که برای اولین بار توسط طالبان این تعداد نیرو را برای تامین امنیت یک پروژه انکشافی در کشور مستقر می کند. سخنگوی طالبان افزود که وزارت دفاع، وزارت داخله و ریاست استخبارات در تامین امنیت کارها مشارکت خواهند داشت. وی افزود: “این سه ارگان با هماهنگی نزدیک کار خواهند کرد و امارت اسلامی افغانستان متعهد است که تمام تلاش های لازم را برای تضمین امنیت پروژه تاپی در برابر کشورهای ذینفع انجام دهد.” پیشتر نیز گروه طالبان اعلام کرده بود که از طرح ‌های ملی که به نفع مردم افغانستان و باعث توسعه شود، حمایت می‌کند و همچنین متعهد به محافظت از آنها است.

اما به هرروی به نظر می رسد از سرگیری و اجرایی سازی این دست پروژه ها ازسوی طالبان، تیریست که می تواند هم در مسیر پیشرفت و درنتیجه جلب اعتماد مردم و مشروعیت بخشی به دولت نوپای طالبان گام بردارد و هم مسیری برای جذب سرمایه و همکاری با دیگر کشورهای منطقه را فراهم می کند. چنانکه طبق تحلیل آژانس خبری پژواک در رابطه با برخی مزایای این پروژه می توان گفت اولاً، پروژه تاپی از طریق هزینه ترانزیت و مالیات برای خزانه داری دولت درآمد ایجاد می کند. دوم، هزاران فرصت شغلی در حین و پس از ساخت، برای بهره برداری، نگهداری و امنیت خط لوله ایجاد می کند. ثالثا، تجارت و کالاهای داخلی با استفاده از کالاها و خدمات محلی ارتقاء خواهد یافت. چهارم، افغانستان می تواند صدها مگا وات برق در طول عمر این پروژه تولید کند. پنجم، آموزش و ارتقای ظرفیت مهندسان افغانستان و دیگر متخصصان را در پی خواهد داشت. ششم، آینده ای مشترک از همکاری چند ملت را می سازد و زمینه ساز همکاری های آتی خواهد بود. در هر صورت باید گفت علیرغم نگرانی های فزاینده در مورد ثبات و آینده سیاسی افغانستان، این کشور همچنان دارای یک موقعیت استراتژیک و پیوندی برای بسیاری از ابتکارعمل ها و پروژه های ارتباطی فرامرزی است.

منابع

Hasan, Pathik, (2021), “Work On The TAPI Central Asia Pipeline Resumes Under the Taliban”, https://www.silkroadbriefing.com/news/2021/11/11/work-on-the-tapi-central-asia-pipeline-resumes-under-the-taliban/

Afanasiev, Vladimir, (2022), “Afghanistan to resume work on Tapi gas pipeline at Turkmenistan’s expense”, https://www.upstreamonline.com/production/afghanistan-to-resume-work-on-tapi-gas-pipeline-at-turkmenistans-expense/2-1-1143766

Parwani, Soraya, (2021), “The TAPI Pipeline in Post-U.S. Withdrawal Afghanistan”, https://southasianvoices.org/the-tapi-pipeline-in-post-u-s-withdrawal-afghanistan/

Taylor,Max,(2017), “The TAPI Pipeline: An Impossible Dream?”, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/energysource/will-a-taliban-victory-advance-tapi/

Mann,Steve,(2021), “Will a Taliban victory advance TAPI?”, https://www.intelligencefusion.co.uk/insights/resources/intelligence-reports/turkmenistanafghanistanpakistanindia-pipeline-analysis-part-1-an-impossible-dreamg/

برچسب ها