اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام آباد و افغانستان(۱۷)

۲۶دی۰جدی(۱۴۰۱)-۲۰۲۳/۱/۱۶

اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام آباد هدف اصلی خود را چنان که در وب سایت این موسسه آمده است ارائه گزینه های سیاسی مناسب ازطریق تحقیقات ، تحلیل های عینی و گفتگو در مورد مسائل جهانی و منطقه ای موثر بر صلح و امنیت و توسعه پاکستان می داند. در همین راستا، شعار اصلی این اندیشکده «دیدگاه های استراتژیک از طریق تحقیق و گفتگو» است. موسسه مطالعات استراتژیک که در سال ۱۹۷۳ تاسیس شد، یک سازمان تحقیقاتی و تحلیلی مستقل و غیرانتفاعی است که به ارائه درک عمیق و تحلیل های عینی از مسائل استراتژیک منطقه ای و جهانی که بر صلح و امنیت بین المللی تاثیر می گذارد، اختصاص داده شده است. این موسسه همچنین درک عمومی گسترده و آگاهانه ای از موضوعات حیاتی را که بر پاکستان و جامعه بین المللی به طور کلی تأثیر می گذارد، ترویج می کند.  این موسسه یکی از دلایل پیشگامی خود را، آغاز مطالعه، بحث، تحقیق و تحلیل براساس منابع اطلاعات باز می داند. موسسه همچنین، فصلنامه ای به نام مطالعات استراتژیک دارد. علاوه بر این، این نهاد دانشمندان، نویسندگان، کارشناسان، متخصصان و نویسندگان را برای سخنرانی یا نوشتن در مورد موضوعات استراتژیک و مرتبط انتخاب و جذب می کند، گفتگو ها و سمینارهای دوره ای را در مورد مسائل استراتژیک و امنیتی برگزار می کند. این اندیشکده با اندیشکده های مشابه در سایر نقاط جهان همکاری می کند و از پاکستان در کنفرانس های بین المللی نمایندگی می گند. این موسسه تاکنون سی یادداشت تفاهم را با سازمان های تحقیقاتی مختلف در سراسر جهان به منظور ارتقای مبادلات متقابل امضا کرده است.

درحال حاضر، موسسه برروی مناطق و زمینه های تحقیقاتی زیر تمرکز دارد: جنوب آسیا، چین و ژاپن و آسیا پاسیفیک، افغانستان و آسیای مرکزی، ایران، خاورمیانه، ایالات متحده، استراتژی و مسائل امنیتی، سیاست خارجی پاکستان، تروریسم و مسائل نظامی و مسائل اقتصادی و نظامی. همچنین این مرکز، دارای پنج مرکز مطالعاتی است که شامل مرکز مطالعاتی افغانستان، آسیای خاورمیانه و آفریقا، مرکز مطالعاتی هند، مرکز مطالعاتی چین و پاکستان،مرکز کنترل تسلیحات و خلع سلاح است.

مرکز مطالعات افغانستان، خاورمیانه و آفریقا

اما این اندیشکده در راستای برنامه های مطالعاتی خود، افغانستان را در ذیل مرکز مطالعات افغانستان، خاورمیانه و آفریقا مورد مطالعه قرار می دهد. هدف اصلی این بخش ارائه و گسترش تحقیقات با کیفیت، تجزیه و تحلیل و گفتگو در مورد مسائل مربوط به افغانستان در کنار خاورمیانه و آفریقا است.  رویکرد این مرکز به دنبال گسترش تحقیق و همچنین همکاری با این مناطق مهم در راستای سیاست خارجی پاکستان است. درواقع، ایجاد روابط و همکاری نزدیک با افغانستان یک اولویت مهم و یک رویکرد حیاتی از دیدگاه پاکستان در راستای سیاست همسایگی صلح آمیز است. از طرف دیگر، ایجاد روابط نزدیکتر با کشورهای مسلمان در خاورمیانه و شناسایی مناطق مورد علاقه دو جانبه بین پاکستان و آفریقا اولویت های کلیدی و چشم انداز مرکز مطالعات افغانستان، خاورمیانه و آفریقا، اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام آباد را شامل می شود. در همین رابطه، در این بخش آخرین تحولات در مورد افغانستان و اهمیت آنها برای پاکستان و جامعه بین المللی را مورد بررسی قرار می دهد. ماموریت این بخش شامل مشارکت در تحقیق و تجزیه و تحلیل عمیق مسائل مربوط به افغانستان، خاورمیانه و آفریقا، به ویژه موضوعاتی که با هم تداخل دارند و مورد علاقه پاکستان هستند، با هدف تقویت روابط در سطح منطقه ای و دولتی، سازماندهی، ترویج گفتگو و بحث در مورد ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی افغانستان، خاورمیانه و کشورهای آفریقایی با تمرکز بر موضوع پاکستان و شناسایی زمینه های همگرایی از طریق سمینارها، کنفرانس ها، میزدگردها و ورکشاپ های ملی و بین المللی، آماده سازی و نگهداری بانک اطلاعانی از این سه حوزه جغرافیایی. برقراری ارتباط با کارشناسان، سازمان ها و اتاق های فکر در افغانستان، خاورمیانه و آفریقا، انتشار گسترده نشریات مرکز از طریق پروژه های تحقیقاتی، مقالات، گزارش ها، کتاب ها، خبرنامه ها و همچنین نظارت هفتگی در مورد آخرین پیشرفت ها، می شود.

مدیریت این مرکز را آمنه خان برعهده دارد که بر تحقیقات و سایر امور مربوط به این قسمت نظارت می کند. پیش از این او به عنوان محقق و پژوهشگر ارشد این اندیشکده با تمرکز بر مسائل افغانستان فعالیت می کرد. او در یک دوره ۱۵ ساله مقالات گسترده ای در مورد افغانستان منتشر کرده و در کنفرانس های مختلف ملی و بین المللی سخنرانی و تحقیقات خود را ارائه کرده است. او اکنون نیز باتوجه به مدیریت مرکز مطالعات افغانستان، خاورمیانه و آفریقا، همچنان تحقیقات خود را در مورد افغانستان ادامه می دهد. از دیگر، اعضای این بخش، سارا اکرم است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد روابط بین الملل از دانشگاه قائد اعظم است. زمینه اصلی تحقیقات او روابط پاکستان و ایالات متحده است و پایان نامه کارشناسی ارشد او در مورد سیاست خارجی ایالات متحده در قبال هند و پاکستان از ۱۱ سپتامبر بود. این بخش همچنین یک بولتن هفتگی دارد که تحولات، اخبار  این مناطق را  از خبرگزاری های مختلف تحت پوشش قرار می دهد.

بنابراین، این بخش مقالات، گزارش ها و وبینارهای مختلفی را با موضوع افغانستان برگزار می کند. به طور مثال آخرین وبینار این اندیشکده در آگوست ۲۰۲۲  با عنوان «یک سال بعد، طالبان در قدرت» با همکاری انستیتوی مطالعات جنگ و صلح کابل و با حضور مهمانانی از افغانستان، ایران، پاکستان و پژوهشگر اندیشکده کوئینسی برگزار شد که در ادامه بخشی از آن آمده است. در این وبینار که یک سال پس از به قدرت رسیدن طالبان به قدرت برگزار شده، آمنه خان که مدیریت این نشست را برعهده داشت عنوان کرد که درحالی که تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان سوالات متعددی مبنی بر اینکه  رویکرد حکومت طالبان در برابر موضوعاتی مانند حکومت، حقوق بشر، آزادی سیاسی، زنان، تضمین های ضدتروریسم و صلح و ثبات منطقه ای چیست؟ اکنون پس از یکسال تاحدودی مشخص شده است که این گروه چگونه حکومت را اداره خواهند کرد. از طرف دیگر، آزمون اصلی طالبان فعلا نه تامین قدرت بلکه تلاش برای کسب مشروعیت، شناسایی و پذیرش می چرخد. همچنین به اعتقاد او این یک فرصت بی سابقه ای است که افغان ها گرد هم جمع شوند و بر دولت و حکومتی تمرکز کنند که به مردم افغانستان تمرکز کنند. از طرف دیگر به گفته نرگس نهان سیاستمدار سابق افغانستان، فروپاشی افغانستان فروپاشی یک کشور نبود بلکه فروپاشی یک ملت که شامل زنان، رسانه ها و جامعه می شد نیز بود. این درحالی است که افغانستان پیش از این وضعیت شامل قانون اساسی، دولت، رسانه ها و جامعه مدنی و مردمانی که برای آبادی کشور تلاش می کردند، بود. او همچنین، تاکید کرد و گفت که زنان همیشه در افغانستان رنج کشیده اند اما جامعه بین الملل و نهادهای دولتی افغانستان ازجمله طالبان علی رغم وعده به رعایت حقوق زنان تاکنون به تعهدات خود عمل نکرده اند. از طرف دبگر، او معتقد است که افغانستان به دلیل سو مدیریت و بی مسئولیتی جامعه جهانی در وضعیت بحرانی است. با این وجود، او معقتد است که هنوز زمان برای حرکت کشور به سوی ثبات فرارسیده است، مشروط بر اینکه طالبان از طریق اجماع سیاسی و قانون اساسی کشور را اداره و به زنان اجازه دهند تا بتوانند از حقوق اولیه خود استفاده کنند.

در این میان سردار احمد شکیب از اعضای طالبان و از دیگر مهمانان این وبینار دستاوردهای طالبان را از زمان روی کار آمدن این گروه به قدرت قابل توجه عنوان کرد. به نظر او انتقال سیاسی مسالمت آمیز و نبود تلفات نظامی و غیرنظامی از دستاوردهای اداره طالبان بود. او همچنین گفت که در مدت کوتاهی دولت جدید امور رسمی و تبادلات با کشورهای همسایه و منطقه را ادامه داد که این کار منجر به اعتماد بین طرفین شد. به اعتقاد او طالبان همچنین رابطه قوی با جامعه جهانی برقرار کرده است. علاوه بر این، در مقایسه با دولت های قبلی افغانستان، تعداد هیئت های خارجی که درگذشته به افغانستان سفر کرده اند، نشان می دهد که چگونه روابط خارجی پس از تغییر در کشور شکوفا شده است. علاوه بر این، دیپلمات های جدید به برخی از سفارت خانه ها اعزام شدند. او همچنین به دستاوردهای اقتصادی و تجاری افغانستان با کشورها اشاره کرد. مانند: اقدامات مربوط به افزایش تجارت دوجانبه با پاکستان و چین. او در مورد دستاوردهای آموزشی نیز گفت که تاکنون(ماه آگوست) بیش از ۵۰۰ افغان برای تحصیلات عالی از طریق بورسیه تحصیلی به بسیاری از کشورها اعزام شده اند و همچنین ده ها معلم از دانشگاه های خصوصی افغانستان با بورسیه تحصیلی ارشد و دکتری به چین اعزام شده اند.

اعزاز احمد چودری سفیر پاکستان که از دیگر مهمانان این برنامه بود، عنوان کرد که افغانستان همسایه مهم پاکستان است و هر اتفاقی که در افغانستان بیفتد برپاکستان تاثیر می گذارد و بالعکس. بنابراین، همیشه مهم است که مردم دو کشور در ارتباط با یکدیگر باشند. اکنون یک سال از تسخیر کابل توسط طالبان می گذرد و این واقعیت است. با این حال جامعه بین المللی با آنها نه به عنوان یک دولت قانونی درگیر است. با این حال وضعیت افغانستان ناگوار است. تحریم های سازمان ملل و ایالات متحده همچنان وجود دارد و ایالات متحده کمک های مالی متعلق به مردم افغانستان را متوقف کرده است. موضوع به رسمیت شناختن موضوعی است که دولت طالبان باید به طور جدی در مورد آن فکر کند. در مقابل انتظارات از طالبان شامل مبارزه با تروریسم، تشکیلات فراگیر و حقوق زنان است.این در حالی است که برخی از تحولات مثبت مانند افزایش تعامل دیپلماتیک و انگیزه برای اتصال اقتصادی منطقه ای وجود دارد. افغانستان می تواند به دهلیز ترانزیتی بین آسیای جنوبی و مرکزی تبدیل شود. وی همچنین گفت، کشورهای منطقه امیدوارند شاهد افغانستانی صلح آمیز باشند که خروجی آن تروریسم و مواد مخدر نباشد.

لطف الله نجفی زاده از خبرنگاران باسابقه افغانستان و از بنیانگذران رسانه آمو در ادامه بیان کرد که طالبان هنوز نتوانسته اند از یک گروه نظامی به حکومت تبدیل شوند. به اعتقاد او این گروه همچنین نتوانسته اند چشم اندازی برای اجماع و اتصال در کشور ارائه کنند. او بیان کرد که گروه حاکم در افغانستان باید الگویی ارائه دهد تا همه گروه های افغان را در خود جای دهند و چشم اندازی برای پیشبرد کشور ارائه دهند. بحران عمیق بشردوستانه در افغانستان و وضعیت ناگوار اقتصادی همه بخش های جامعه را تحت تاثیر قرار داده است. وی همچنین در مورد موضوع مبارزه با تروریسم گفت که پیدا شدن و کشته شدن ایمن الظواهری در کابل، در مورد حضور سازمان های تروریستی در کابل و همچنین روابط با سایر گروه های تروریستی سوال برانگیز است. با این وجود همه این ها به این افغان ها بستگی دارد که بخواهند با هم درگیر شوند یا به دنبال راه حل باشند که برای همه سودمند باشد.