تمرکز طالبان بر توسعه زیرساخت ها

۵ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ – ۲۴/ ۲/ ۲۰۲۴

شیلندرا آپادحیای

شیلندرا آپادحیای محقق و پژوهشگر مرکز جنوب آسیا مؤسسه تحلیل و پژوهش ‌های دفاعی منوهار پریکار هند (MP-IDSA) است. نویسنده در مطلب حاضر ضمنِ توجه و اشتیاق طالبان بر سرمایه گذاری کشورهای مختلف و توسعه زیرساخت های افغانستان، به فعالیت این گروه در تجدید فعالیت و آغاز به کار پروژه های تعلیق شده و یا راه اندازی پروژه های مختلف در حوزه های انرژی، راه سازی، حمل و نقل و غیره اشاره دارد که این اهداف، سبب درخواست منابع مالی و متخصصین به خصوص از سمت هند و چین گشته است. هر چند در این مسیر نگرانی ها و دغدغه هایی خصوصا در رابطه با مسائلی چون ورود احتمالی جمعیت اویغور از کریدور واخان برای چین و یا عدم اطمینان از احتمال تحقق تفاهمی متقابل در آینده و تضمینِ تعاملاتی سازنده جهت تامین منافع طرفین در این مسیر نیز وجود دارد. مطلب حاضر توسط نازنین نظیفی برای سایت تحلیلی کلکین ترجمه شده است.

طالبان طی دو سال و نیم گذشته و از زمان تصرف قدرت در آگوست ۲۰۲۱، در جهت ترویج و تبلیغِ تلاش های خود در مسیر توسعه زیرساخت های کشور برآمدند. چنانچه عبداللطیف نظری معاون وزیر اقتصاد طالبان در ماه اوت ۲۰۲۳ اعلام کرد که در مجموع ۳۵۷۵ پروژه عمرانی به ارزش ۱٫۹ میلیارد دلار در زمینه زیرساخت، بهداشت، انرژی و حمل و نقل آغاز و راه اندازی شده است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان نیز در این باره چنین اظهار کرده است که، بودجه و اعتباراتِ این پروژه های عمرانی در سال ۲۰۲۳ بیشتر از سال پیش بوده است.

طبق گفته هایِ سخنگوی اداره راه آهن افغانستان در دسامبر ۲۰۲۳، پروژه های اتصال منطقه ای همچون پروژه راه آهن خواف-هرات که رابطی ارتباطی یا پیوند اتصال مابین دو کشورِ افغانستان و ایران است، آماده بهره برداری می باشند. از دیگر سو، وزارت معادن و پترولیم افغانستان نیز در مارس ۲۰۲۳ اعلام کرد که آنها به واقع مشتاق و علاقمند پروژه انتقال گاز میان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند (تاپی) می باشند؛ زیرا به طور مستقیم و یا غیر مستقیم موجب اشتغال زایی گشته و همچنین به تولید انرژی کمک خواهد نمود. در همین راستا ذبیح الله مجاهد خاطر نشان ساخت که جلسات متعددی با کشورهای دخیل در این پروژه و به منظور کمک در جهت پیشبرد آن، برگزار شد. زمانیکه امیرخان متقی سرپرست وزیر امور خارجه به همراه وزیر معادن و پترولیم در تاریخِ ۱۷ دسامبر ۲۰۲۳ با رشید مردوف، وزیر امور خارجه ترکمنستان دیدار کردند، تاپی در دستور کار قرار گرفت.

پروژه راه آهن افغان-ترانس، یکی دیگر از پروژه های اتصال منطقه ای، در فوریه ۲۰۲۱ بین ازبکستان، افغانستان و پاکستان به امضا رسید. پیش از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان، انتظار می رفت که این پروژه ۵ میلیارد دلار هزینه در بر داشته باشد. در حال حاضر دولت طالبان در تلاش است تا از کشورهایی چون قطر یا امارات متحده عربی جهت پیشبردِ این پروژه کمک مالی و بودجه دریافت کند.

اما در رابطه با پروژه های داخلی عظیم می توان به پروژه کانال قوش تپه به طول ۲۸۵ کیلومتر اشاره کرد که هدف از آن، تبدیل ۵۵۰۰۰۰ هکتار بیابان به زمین کشاورزی از طریقِ جهت دهی و هدایتِ ۲۰ درصدی آب از رود آمودریا می باشد. این پروژه در ولسوالی کلدر، در ولایت بلخ در حال ساخت و ساز می باشد. در ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳، عبدالغنی برادر معاون نخست وزیر طالبان در امور اقتصادی فاز دوم این پروژه را افتتاح کرد. مقامات امارت اسلامی این اطمینان را داده اند، چنانچه هر یک از کشورهای منطقه همچون ازبکستان نسبت به این پروژه ابزار نگرانی داشته باشند، طالبان به نگرانی آنها رسیدگی خواهند کرد. مجیب الرحمان عمر آخندزاده معاون وزیر آب و انرژی اعلام کرد که طرح ساخت سدِ برق آبی بر روی رودخانه کنر به دلیل هزینه بالای آن بلافاصله و فورا اجرا نشد. پیش بینی می شود این سد یک و نیم هزار جریب زمین کشاورزی را آبیاری و ۴۵ مگاوات برق تولید کند.

جدای از این پروژه های بزرگ که در حال ساخت و یا برنامه ریزی هستند، رژیم طالبان پروژه های راه سازی بسیاری را نیز اعلام کرده است. بر اساس گفته های وزارت فواید عامه که تحت کنترل طالبان اداره می شود، تاکنون ۹۰ پروژه تعمیر و نگهداری در سال ۲۰۲۳ به پایان رسیده و تکمیل شده است و اکنون نیز در نظر دارد ۱۱۰ پروژه انکشافی را آغاز کند که شامل ۳۰ پایه پل، ۱۵۰۰ بازرسی پایه پل، شاهراه کابل- قندهار، سرک حلقوی افغانستان و بازسازی شاهراه سالنگ می باشد. شرکت برق افغانستان، د افغانستان برشنا شرکت (DABS) نیز یک پلان استراتژیک پنج ساله ای به منظور توسعه ۷۱۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر با تمویل از منابع داخلی تهیه کرده است. شرکت برق افغانستان در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۳، گزارش سالانه ای دربارۀ دستاوردهای بزرگ در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد که خاطر نشان می ساخت خط برق از کجکی تا قندهار به طول ۱۷۰ کیلومتر تکمیل شده است.

با این حال می توان گفت، تمرکز طالبان بر توسعه زیرساخت ‌ها، در مواجهه با واقعیت های پیچیده از یک وضعیت دشوار اقتصادی قرار دارد. چراکه پس از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان در آگوست ۲۰۲۱، این کشور شاهد افت و رکود شدید اقتصاد خود و بحران مالی بود. چنانکه ایالات متحده ذخایر بانک مرکزی افغانستان در حدود ۷ میلیارد دلار را مسدود و اتحادیه اروپا و بانک جهانی نیز پرداخت کمک ها به این کشور را متوقف کردند. تحریم هایی نیز اعمال شد. در همین راستا، بانک جهانی به این موضوع اشاره داشته است، بخش خدمات افغانستان که ۴۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می دهد، در سال ۲۰۲۲ و به دنبال افتِ ۳۰ درصدی در سال ۲۰۲۱، ۶٫۵ درصد کاهش یافت. همچنین، بخش کشاورزی که ۳۶ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد، ۶٫۶ درصد کاهش یافت؛ در حالی که بخش صنعت نیز در سال ۲۰۲۲ شاهد کاهش ۵٫۷ درصدی بود.

بر اساس گزارش نظارت اقتصادی افغانستان که توسط بانک جهانی منتشر شده است، دولت افغانستان در ده ماه ابتدایی سال های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ مجموعا ۲٫۳ میلیارد دلار عواید جمع آوری کرده است. با این اوضاف، این میزان منابع مالی جهت اجرای پروژه هایی که طالبان برنامه ریزی کرده و یا در دست اجرا هستند، کافی نخواهد بود. بنابراین مبحثِ نقش متخصصین و منابع مالی از جانب کشورهایی چون چین و هند مطرح شده و اهمیت می یابد.

سرمایه گذاری های چین

سفر غافلگیرانه وانگ یی وزیر امور خارجه چین به افغانستان در ۲۴ مارس ۲۰۲۲، و دعوت از طالبان برای شرکت در سومین نشست وزیران امور خارجه که در ۳۰ تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ در تونشی در استان آنهویی از شرق چین برگزار شد، بر موضع فعالانه چین در تعامل با طالبان دلالت داشت. چین پیش از این نیز در معدن مس عینک سرمایه گذاری کرده بود. همچنین می توان گفت که ذیلِ چهارمین گفتگوی راهبردی وزیران خارجه پاکستان و چین که در ۶ می ۲۰۲۳ در اسلام آباد برگزار شد، چین اعلام داشت که قصد دارد کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) را به افغانستان گسترش دهد.

از دیگر سو طالبان نیز با کریدور اقتصادی چین و پاکستان، و همچنین نسبت به ابتکار عملِ کمربند و جاده علاقه و اشتیاق نشان داده اند، به این امید که این دست پروژه ها بتواند اقتصاد افغانستان را تقویت کرده و سرمایه گذاری در این کشور را با خود به ارمغان آورد. حاجی نورالدین عزیزی وزیر بازرگانی طالبان در اکتبر ۲۰۲۳ اعلام کرد: “چین که در سرتاسر جهان سرمایه‌ گذاری می‌ کند، بایستی در افغانستان نیز سرمایه‌ گذاری کند. (کشور) ما همه چیزهایی را که آنها نیاز دارند، همچون لیتیوم، مس و آهن در اختیار داریم».

شرکت ملی نفت چین در ژانویه ۲۰۲۳ توافقنامه ای را به منظور سرمایه گذاری ۱۵۰ میلیون دلاری با طالبان امضا کرد و بنابرآن است که طی سه سال آتی نیز ۵۴۰ میلیون دلار برای استخراج نفت از حوزه آمودریا و توسعه ذخایر نفتی در ولایت سرپل افغانستان سرمایه گذاری کند.

به هرروی می توان گفت که علی رغم تلاش چین برای گسترش کریدور اقتصادی چین و پاکستان به سمت افغانستان، با درنظر داشتن نگرانی ‌های پکن دررابطه با ورود احتمالی تروریست ‌های اویغور از طریق کریدور واخان، این مسیر همچنان بیم و اضطراب چین را افزایش می ‌دهد. در همین راستا سفیر طالبان در چین در سپتامبر ۲۰۲۳ اشاره داشت که پیرامون آغاز تردد از طریق کریدور واخان با مقامات چینی گفتگوهای مفصلی داشته است. اگر طالبان موفق شود به نگرانی های چین در این مورد رسیدگی کنند، گشایش این کریدور باعث تقویت روابط تجاری بین دو کشور خواهد شد.

سهم هند

هند با سرمایه گذاری ۳٫۴ میلیارد دلاری در بازسازی، توسعه و تلاش های بشردوستانه افغانستان، همچنان بزرگترین کمک کننده منطقه ای برای این کشور محسوب می شود. طالبان در ۱۴ آگوست ۲۰۲۲ جهت تکمیل پروژه های تعلیق یافته و حتی آموزش پرسنل امنیتی خود از هند درخواست کردند. این موضوع پس از اعلام حضور هند در افغانستان تحت مأموریت فنی در ژوئن ۲۰۲۲ انجام شد.

حمدالله نعمانی، سرپرست وزارت شهرسازی و اراضی طالبان، در دسامبر ۲۰۲۲ با اعضای تیم فنی هند در کابل گفتگو داشته و پیرامونِ مسائلی در رابطه با تجدید فعالیت پروژه های هند، دعوت به سرمایه گذاری در شهر کابل، مسائل مرتبط با ویزا، و همچنین اعطای بورسیه بیشتر برای دانشجویان افغانستان نیز صحبت کرد. پس از این دیدار، بسیاری از دیپلمات های ارشد با مقامات طالبان در کشورهای غرب آسیا دیدار کردند.

اخیرا نیز سفارت هند در امارات متحده عربی از بدرالدین حقانی، سرپرست جدید سفارت افغانستان در امارات متحده عرب دعوت نموده تا در جشن های روز جمهوری در ابوظبی دعوت کرد. همچنین باید اشاره کرد که هیئت های هندی در نشست ابتکار همکاری منطقه ای که توسط طالبان و به تاریخِ ۲۹ ژانویه ۲۰۲۴ در کابل برگزار شده بود نیز، حضور یافتند. وزارت امور خارجه در تاریخ ۱ فوریه ۲۰۲۴ بر روابط هند با مردم افغانستان تصریح نموده، اذعان داشت که دیپلمات های هندی با طالبان در “فرمت های مختلف” وارد تعامل شده اند.

در مقابل نیز اقدامات هند از سوی طالبان نیز مورد تایید و تصدیق قرار گرفته است. حافظ ضیاء احمد، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه اخیراً بیانیه ای منتسب به یکی از نمایندگان هند را در شبکه اجتماعی ایکس به اشتراک گذاشته که در آن خاطرنشان ساخته است: “هند فعالانه در ابتکار عمل های بین المللی و منطقه ای مرتبط با افغانستان شرکت کرده و از هر تلاشی که به ثبات و توسعه افغانستان منجر گردد نیز حمایت می کند.”

جمع بندی

احتمالا در چشم انداز پیش رو، طالبان دست به اقدامات بیشتری زده تا کشورهای دیگر را به سمت سرمایه گذاری جهت تقویت اقتصاد افغانستان جذب و جلب کند. هند در این مسیر بایستی برای برداشتن گام های خود به سمت دولت طالبان در آینده بررسی و واکاوی نماید تا از این طریق اطمینان حاصل شود که مشارکت مجدد بشردوستانه و توسعه محور احتمالی این کشور در افغانستان، شرایطی از اعتماد و تفاهم را ترویج نموده، به مردم افغانستان کمک می کند تا از مداخله و نقش موثرِ هند در افغانستان بهره مند شوند.

منبع: www.eurasiareview.com