کتاب «افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه ۱۳۷۱ – ۱۳۵۷ ش»
۲۰ مهر (میزان) ۱۳۹۹ – ۱۱/ ۱۰/ ۲۰۲۰
– نام کتاب “افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه ۱۳۷۱ – ۱۳۵۷ ش”
– مؤلف: آنتونیو جیوستوزی
– ناشر: شریعتی افغانستانی، محمد ابراهیم
– مترجم: اسدالله شفایی
– زبان: فارسی
– سال چاپ: ۱۳۸۷
آنتونیو جیوستوزی متخصص در مسائل افغانستان، تجربه ی تهیه ی چندصد گزارش تخصصی در مورد موضوعات و پرونده های پناهندگی از سال ۲۰۰۴ به بعد، دررابط با افغانستان را دارد. وی همچنین از سال ۲۰۱۴ بیش از صدگزارش در مورد پناهجویان پاکستانی تهیه کرده است. جیوستوزی همچنین از سال ۲۰۱۹ در مورد سوریه و عراق گزارش تهیه کرده، و در سال ۲۰۲۰ نیز شروع به تهیه گزارش هایی در مورد ایران کرد. وی در طول ۲۵ سال گذشته در چندین کتاب و ده ها مقاله و گزارش بیشتر جنبه های سیاسی، امنیتی و اجتماعی و اقتصادی افغانستان را پوشش داده و فعالیت وی بیشتر متوجه گروه های شورشی، به ویژه گروه های جهادی است. (Electronic Immigration Network,2020)
دکتر آنتونیو جیوستوزی یک محقق و پژوهشگر مستقل متولد راونا در ایتالیا است که دکترای خود را در دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن گذراند. وی نویسنده چندین مقاله در مورد افغانستان و همچنین چهار کتاب است: جنگ ، سیاست و جامعه در افغانستان ، ۱۹۷۸-۱۹۹۲ (انتشارات دانشگاه جورج تاون)؛ قرآن، کلاشینکوف و لپ تاپ: شورش نئو طالبان، ۲۰۰۲-۷ (انتشارات دانشگاه کلمبیا)؛ امپراتوری منجلاب: جنگ و جنگ سالاران در افغانستان (انتشارات دانشگاه کلمبیا)؛ پلیس افغانستان (انتشارات دانشگاه کلمبیا ، ۲۰۱۳). وی همچنین یک جلد کتاب در مورد طالبان با عنوانِ “رمزگشایی از طالبان جدید” را نیز ویرایش کرد (انتشارات دانشگاه کلمبیا، ۲۰۰۹). (۲۰۱۶,RUSI)
کتاب “افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه” به عنوانِ اولین کتاب در نوع خود است که به تحلیل موفقیت ها و ناکامی های حزب دموکراتیک خلق افغانستان، رژیم طرفدار اتحاد جماهیر شوروی که طی سال های حضور نظامی خود سعی در سلطه بر این کشور داشت، می پردازد. آنتونیو جیوستوزی در حین اینکه برای جلب و کسبِ حمایت جمعیتی عمدتاً روستایی و اسلامی تلاش می کرد -و در نهایت نیز ناکام ماند-، به بررسی استراتژی های نظامی، سیاسی و اجتماعی رژیم غالباً شهری و مارکسیستی نیز می پردازد. جیوستوزی با استفاده از بسیاری مطالب مرتبط با شوروی که پیشتر توسط نویسندگان غربی استفاده نشده بود، از جمله اسناد منتشر نشدۀ ارتش سرخ و مصاحبه با شرکت کنندگان، توانست در کتاب خود بینش و دیدگاه های ارزشمند جدیدی را درباره جنگ سرد و ظهور شورش اسلامی ارائه می دهد. موضوعِ غالبِ این کتاب نشان دادنِ افغانستان تحت حاکمیت حزب دموکراتیک خلق است.
چنانچه در همین رابطه می توان گفت، در این اثر که در آغاز رساله دکترای این پژوهشگر ایتالیایی بوده، طیف وسیعی از اسناد و مدارک، به ویژه شواهدی که بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی در دسترس محققان قرار گرفت، مورد استفاده قرار گرفته است. نویسنده با شماری از دست اندرکاران تحولات این دوره، از جمله مقامات ارشد حکومت های دوران حاکمیت چپ در افغانستان به شمول سلطانعلی کشتمند، صدر اعظم سابق، مصاحبه های مفصل انجام داده و دیدگاه آنها را در کتاب خود بازتاب داده است. (کتابناک، ۱۳۹۸)
به طور کلی همان طور که در قسمتِ یادداشت مترجم نیز آمده است؛ در اثر حاضر، رویدادهای سیاسی و اجتماعی افغانستان در فاصلۀ سقوط جمهوری داوود و روی کار آمدن حکومت طرفدار شوروی در کابل تا پایان دولت نجیب الله و به قدرت رسیدن مجاهدین بررسی شده است. در کتاب، برخلاف اغلب آثار و نوشته های مربوط به این دوره، کم تر به ابعاد بین المللی بحران افغانستان و مقاومت در مقابل دولت کابل پرداخته شده است. بلکه توجه بیش تر روی دولت جدید و موفقیت ها و ناکامی های آن متمرکز است.
در تایید و صحه بر این کتاب، مالکوم یاپ، استاد بازنشسته دانشگاه لندن چنین بیان کرده است: “این تحلیل کتاب روش جدیدی را برای بررسی آنچه در افغانستان اتفاق افتاده است تشکیل می دهد و همچنین در درک قابل توجهی از مشکلات چند سال اخیر افغانستان نیز کمک می کند.” (۲۰۱۸,HFS Books )
اما در نقد و بررسی کتاب حاضر می توان گفت که این کتاب عمدتاً به تکامل تاکتیک های نظامی و سیاسی در دوره ی مورد نظر می پردازد. در حالی که نویسنده معتقد است روابط متقابلی از جنبه های سیاسی، اجتماعی و نظامیِ مقاومت افغانستان به طور رضایت بخشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، لیکن همین تحلیل در مورد رژیم طرفدار اتحاد جماهیر شوروی در کابل انجام نشده است. از این رو، نویسنده مایل بوده تا به جنبه های نظامیِ این دوره توجه کند. به طور کلی این کتاب به چهار بخش تقسیم شده است. در قسمت اول، او به محدودیت های شوروی مداری(Sovietization) می پردازد.
قسمت دوم این کتاب در رابطه با نیروهای مسلح منظم افغانستان: بازسازی، سازماندهی مجدد و محدودیت های ساختاری می باشد. در بخش سوم نیز تحت عنوانِ “سیاست صلح آوری”، شاهدِ تلاش های صورت گرفته برای آشتی ملی هستیم. در نهایت قسمت آخر در رابطه با نقش شبه نظامیان است. در این بخش اطلاعات مفیدی در مورد گروه های سنی در حزب دموکراتیک خلق افغانستان، درصد اعضای حزب در نیروهای مسلح، سطح تحصیلات اعضای حزب، عضویت در سطح محلی، ترکیب قومی حزب دموکراتیک خلق افغانستان، عملیات نظامی انجام شده توسط نیروهای مسلح افغانستان و غیره وجود دارد. (Pahlavan, 2004)
محمدابراهیم شریعتی افغانستانی، مدیر انتشارات عرفان در گفت و گو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در این باره بیان کرد: مولف در کتاب خود به بررسی صحت آمارهای ارایه شده درباره بی سوادی پرداخته و مسایلی از قبیل چگونگی پیشرفت نیروهای مسلح، حقوق زنان، کانون های شعر و داستان، وضعیت اقتصاد و صنعت این کشور را در زمان یاد شده ارزیابی کرده است. شریعتی افزود: با توجه به اینکه بیش از ۶۰ درصد خاک افغانستان تحت تسلط مجاهدان افغان بوده و ۴۰ درصد را حکومت مرکزی افغانستان یا همان غرب کمونیست اداره می‌کرده، این اثر بیشتر به تحولاتی می‌پردازد که بر اساس اسناد و مدارک معتبر کمونیست ها در افغانستان، شوروی و حتی خارج از افغانستان انتشار یافته اند.
وی درباره اهمیت این کتاب گفت: درباره تاریخ معاصر افغانستان کتاب های زیادی تولید و منتشر شده‌اند. این اثر به واسطه نگاه بی طرفانه، واقع گرایانه و علمی ـ پژوهشی مولف ارزش و اعتبار خاصی دارد؛ چرا که مولف بر اساس اسناد و مدارک به بررسی و تحلیل وضعیت افغانستان در دوره کمونیست ها پرداخته است. این اثر در حوزه بررسی رخدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان بسیار راه گشاست و اطلاعات سودمندی در بر دارد. (خبرگزاری کتاب ایران، ۱۳۹۲)
[۱] Electronic Immigration Network, (2020), “Experts directory: Dr. Antonio Giustozzi”, https://www.ein.org.uk/experts/giustozzi
[۲] HFSbooks, (2018), War, Politics and Society in Afghanistan, 1978-1992), https://www.hfsbooks.com/books/war-politics-and-society-in-afghanistan-1978-1992-giustozzi/
[۳]Pahlavan, Tchanguiz, (2004), Book review of “War, Politics and Society in Afghanistan 1978-1992” Volume 25 |: Comptes rendus des publications de 2002, https://journals.openedition.org/abstractairanica/5188?lang=en
[۴] RUSI, (2016), “Antonio Giustozzi”, Afghanistan, Central and South Asia, https://rusi.org/people/antonio-giustozzi
[۵] خبرگزاری کتاب ایران، (۱۳۹۲)، “افغانستان، جنگ، سیاست و جامعه از حاکمیت کمونیست‌ها می‌گوید”، کد مطلب : ۱۷۶۰۸۳، http://www.ibna.ir/fa/naghli/176083/
[۶] کتابناک، (۱۳۹۸)، “افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه”، https://ketabnak.com/book/83593/