کتاب «پرچم های سیاه: چگونه شکنجۀ مظنونان پس از ۱۱ سپتامبر سیاستِ جنگ علیه تروریسم را از دور خارج کرد»
۲۰ مهر (میزان) ۱۳۹۹ – ۱۱/ ۱۰/ ۲۰۲۰
– عنوان کتاب “پرچم های سیاه (نسخه غیرمحرمانه): چگونه [تکنیک های] شکنجه پس از ۱۱ سپتامبر جنگ علیه تروریسم را از دور خارج کرد”
– نویسنده: علی سوفان/ دنیل فریدمن (نویسنده همکار)
– ناشر: W. W. Norton & Company
– زبان: انگلیسی
– سال چاپ: ۲۰۲۰
علی سوفان مدیر ارشد اجراییِ گروه سوفان و بنیانگذار مرکز سوفان است. وی یک مامور نظارتیِ سابق از اف بی آی است که پرونده های بسیار حساس و پیچیده تروریسم بین المللی، از جمله بمب گذاری در سفارت آمریکا در شرق آفریقا، حمله به ناو آمریکایی یو.اس.اس.کول، و حوادث مربوط به ۱۱ سپتامبر را بررسی و نظارت کرده است. وی همچنین به عنوان عضوی از شورای مشورتی امنیت داخلی می باشد.
سوفان نویسنده کتاب های تازه منتشر شده ای با عنوانِ “آناتومیِ ترور: از مرگ بن لادن تا ظهور دولت اسلامی” و کتاب پرفروش برتر نیویورک تایمز، یعنی “پرچم های سیاه: روایتی خودی از ۱۱ سپتامبر و جنگ علیه القاعده” و برنده جایزه ۲۰۱۲ کتاب Ridenhour بوده است.
وی یک متخصص برجسته امنیت ملی و ضد تروریسم و همچنان مشاوری برجسته در حساس ترین مسائل روز است. وی فارغ التحصیل از دانشگاه منسفیلد پنسیلوانیا بوده و در آنجا مدرک کارشناسی خود را در رشته مطالعات بین الملل و علوم سیاسی دریافت کرد. همچنین فارغ التحصیل کارشناسی ارشد روابط بین الملل از دانشگاه ویلانوا نیز می باشد. (The Soufan Center, 2020)
پس از دستگیری گروهی از مظنونان القاعده در سپتامبر ۲۰۰۲، علی سوفان، به عنوان عاملی ضدتروریسم و با تجربه از اف.بی.آی، برای کمک به روند بازجویی این افراد به افغانستان رفت. اما هنگامی که به افغانستان رسید، مقامات سیا به یکباره پیغام فرستادند تا از ارتباط وی با دو زندانی مهم بازداشت شده ممانعت به عمل آورند. سوفان برای مخالفتش با روش های بازجوییِ تحقیرکننده و خشونت آمیزِ سازمان سیا از اولین زندانیِ مهم و باارزش برای سازمان، یعنی ابوزبیده، برای خود دشمن تراشیده بود و برای ادامۀ کار خود مخالفانی و دشمنانی پیدا کرده بود.
سرانجام وی اجازۀ تحقیق و پرسش از دو زندانی را کسب کرد، اما هنگامی که او در خاطرات خود در سال ۲۰۱۱ قصد داشت دررابطه با آن جلسات به جهانیان نیز بگوید و در کتابِ خود این جلساتِ بازجویی را شرح دهد، سازمان سیا روایت های او را به عنوانِ موضوعاتی محرمانه تلقی کرد و دست به سانسور بسیاری از مطالب آن کتاب (۲۰۱۱) زد.
نُه سال بعد و پس از یک دادخواست از سوی سوفان، سازمان سیا نهایتا تسلیم شده و بخش هایی از مطالب حذف شده از این کتاب، برگردانده شد و سوفان کتاب جدید خود با عنوان «پرچم های سیاه (غیرمحرمانه): چگونه شکنجه پس از ۱۱ سپتامبر جنگ علیه تروریسم را از مسیر منحرف ساخت» را منتشر کرد. بخش های ترمیم و اصلاح شدۀ کتاب، جزئیات جدیدی را به تاریخ جنگ ایالات متحده پس از ۱۱ سپتامبر علیه القاعده اضافه می کند. علی سوفان در یک مصاحبه اذعان کرد، درسی که از این تلاش گرفتم این است که “اگر به اندازه کافی برای حقیقت بجنگید، در نهایت پیروز خواهید شد.” (Savage and Rosenberg, 2020)
بدین ترتیب گرچه چاپ اصلی این کتاب (۲۰۱۱) به شدت توسط سیا مورد ویرایش قرار گرفت و مانع خواندن داستان کامل سوفان در بین مردم شد، لیکن اکنون روایت خارق العاده سوفان از بازجویی های سازمان اطلاعات آمریکا می تواند برای اولین بار به طور کامل بیان شود.
شرح افشاگری علی سوفان از جنگ علیه تروریسم در کتاب حاضر (۲۰۲۰)، نحوۀ درک ما از القاعده و نحوه تعقیبِ این جنگ توسط ایالات متحده را تغییر داده و منجر به سوالات ژرف و تامل برانگیزی از رهبران آمریکا می شود. هنگامی که پرچم های سیاه در سال ۲۰۱۱ (کتابی با عنوانِ “پرچم های سیاه: روایتی اعضای داخلی از پشت پرده ۱۱ سپتامبر و جنگ علیه القاعده ” از سوفان) چاپ و منتشر شد، بخش های قابل توجهی از متن مجددا ویرایش شد.
اما نُه سال پس از بازبینیِ متعاقب توسط آژانس اطلاعات مرکزی، این بازنگری ها برداشته شد. حذفِ اصلاحاتِ سازمان سیا، این یادداشتِ مرتبط با چگونگی کسبِ اطلاعات مهم و حیاتی از مظنونان القاعده را اصلاح و جزئیات جدید مهمی در مورد استفاده بحث برانگیز از تکنیک های بازجویی پیشرفته (شکنجه) برای استخراج اطلاعات از مظنونین به ترور ارائه می دهد.
کتاب سوفان نشان می دهد که وی در کار خود با زیر سوال بردن و طرح پرسش هایی هوشمندانه، برخی از مهمترین اعترافات و روش های اعتراف گیری در جنگ را استخراج، و به طور واضح شکست و ناکامی هایِ برنامه شکنجۀ دولت را بازگو می کند. وی با استفاده از تجارب خود به عنوان یکی از اعضای اصلی اف.بی.آی، و مدارک غیرمحرمانۀ دولت، و اسنادِ غیرمحرمانۀ کتاب اصلیِ پرچم های سیاه، شکست استخباراتی سازمان را مستند می سازد که منجر به حملات دلخراش به نیویورک و واشنگتن دی سی شده و متعاقبا چگونگی روند شکنجه و بازجویی در جنگ علیه القاعده را نشان می دهد.
با انتشار این نسخه، آن هم هجده سال پس از اولین تکنیک بازجویی های پیشرفته، عموم مردم می توانند سرانجام روایت جامعی که پس از حوادث ۱۱ سپتامبر در پشتِ شکنجه و بازجویی ها رخ داده است را بخوانند. در نتیجه می توان گفت، کتاب پرچم های سیاه دربرگیرند، مقدمه ای جدید از علی سوفان است که به اهمیت تصمیم سازمان سیا برای لغو و حذف ویرایش ها و موافقتِ سازمان سیا با انتشار این جزئیات می پردازد.
چنانچه طبق گزارش روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) با لغو سانسور بخش‌هایی از خاطرات «علی سوفان»، مأمور اسبق «اف.بی.آی» که محتوی جزئیاتی پیرامون روش‌های شکنجه مظنونان اقدامات تروریستی است، موافقت کرده است. طبق نوشته روزنامه نیویورک تایمز، کتاب منتشر شده از وی حاوی جزئیات بسیاری پیرامون روش های مورد استفاده بازجویان اف.بی.آی برای استخراج اطلاعات از مظنونان است. (خبرگزاری میزان، ۱۳۹۹)
به طور کلی می توان گفت، سوفان در پی حملات ۱۱ سپتامبر، ده ها نفر از اعضای القاعده و دیگر افراط گرایان را مورد بازجویی قرار داد و به گفتۀ وی، با آماده سازی دقیق مصاحبه ها و ایجاد زدوبند ها و روابطی با افراد و عوامل خودی، اطلاعات ارزشمندی بدست آورده است. طبق گفتۀ وی، هنگامی که عاملانِ سازمان سیا از تکنیک هایی قهرآمیز -مانند واتربوردینگ یا غرقِ مصنوعی- استفاده می کردند، افرادِ دیگر در این ماجرا برای بیانِ این موارد و یا برای جلوگیری از این شیوه های عذاب آور همکاری نکرده و اطلاعاتی را ارائه ندادند. (FRESH AIR, 2020)
اما در ادامه به بیانِ برخی از نظرات و نقد و بررسی ها از جانب شخصیت های مختلف به کتاب مذکور می پردازیم:
– لارنس رایت، نویسنده “برج بلند: القاعده و مسیر منتهی به ۱۱ سپتامبر”دررابطه با کتاب سوفان می نویسد، “متأسفانه، ما تنها یک علی سوفان داریم. اگر سازمان اطلاعات آمریكا به او گوش می داد، ممکن بود حادثه یازده سپتامبر هرگز اتفاق نیافتد. هیچ کس بیشتر از علی سوفان داستان القاعده را گره گشایی نکرد. خوشبختانه، او میراث دیگری از خود در این کتاب به یادگار گذاشته است. هرکس که تمایل دارد واقعا بداند چه اتفاقی رخ داده است، باید این کتاب را بخواند. کتاب وی روایتی الهام بخش اما درناک است که از دلِ یک آمریکایی بزرگ برخواسته است.”
– اسکات شین، خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز نیز چنین می گوید: “این کتاب تصویری ویرانگر از رقابت و اختلال عملکرد در داخل سازمان های ضد تروریسم دولت را به تصویر می کشد… روایتی ارائه شده توسط این مامور، علی سوفان، دقیق ترین و جزئی ترین روایت تا به امروز توسط یه نیروی خودی می باشد.”
– همچنین دیدگاه هفته نامه خبری اکونومیست نیز دررابطه با کتاب وی این چنین است: “یکی از ارزشمندترین و مفصل ترین گزارشات از این دست موضوع که در دهه گذشته پدیدار شده است.”
– همچنین گلن ال کارل، از مجۀ فارن پالیسی و نویسنده کتاب “بازجو” نیز معتقد است: “سوفان دقیقا می داند که در مورد چه چیزی صحبت می کند، و با ثبتِ دانسته های خود در کتاب پرچم های سیاه، به همۀ ما خدمت کرده است.”
– همچنین رابرت بائر، نویسنده آمریکایی و مامور سابق سازمان سیا چنین گفته است، “عالی. این کتاب یک پند و درس، و بدونِ استثنا بهترین کتاب فوق العاده در مورد القاعده می باشد.”
[۱] FRESH AIR, (2020), “How Torture Derailed The War On Terror After 9/11”, NPR KQED, https://www.npr.org/2020/09/08/910670042/how-torture-derailed-the-war-on-terror-after-9-11
[۲] Savage, Charlie and Rosenberg, Carol, (2020), “C.I.A. Uncensors Memoir of F.B.I. Agent Who Protested Torture of Terrorists”, https://www.nytimes.com/2020/08/29/us/politics/ali-soufan-memoir-cia-torture.html
[۳] The Soufan Center, (2020), “Ali Soufan, Founder of The Soufan Center”, https://thesoufancenter.org/team/ali-soufan/
[۴] خبرگزاری میزان، (۱۳۹۹)، “موافقت سیا با انتشار جزئیات شکنجه‌های این سازمان علیه مظنونان تروریسم”، کد خبر:۶۵۱۳۰۵، https://www.mizanonline.com/fa/news/651305/